Dân số Nhật Bản tính đến tháng 10-2024 còn 120,3 triệu người, giảm kỷ lục 898.000 người so với năm trước. Đây là mức giảm mạnh nhất kể năm 1950.

Dữ liệu này là lời nhắc nhở khác về thực trạng nhân khẩu học ảm đạm của Nhật Bản, làm dấy lên báo động về tính bền vững của hệ thống phúc lợi xã hội khi số lượng người đóng góp giảm dần. Theo Reuters, số lượng người trong độ tuổi 15 – 64, lực lượng lao động cốt lõi, giảm 224.000 người xuống còn 73,7 triệu người, làm gia tăng căng thẳng tài chính đối với một quốc gia vốn đã có tỷ lệ nợ trên GDP cao nhất trong số các nền kinh tế phát triển.

Dữ liệu cho thấy dân số trẻ em của Nhật Bản giảm 343.000, xuống còn 13,8 triệu, mức thấp kỷ lục 11,2% trong tổng số. Sự sụt giảm này diễn ra sau số liệu của Bộ Lao động Nhật Bản công bố vào tháng 2-2025, cho thấy tỷ lệ sinh đã giảm xuống mức thấp kỷ lục mới, làm gia tăng mối lo ngại về tương lai lâu dài của các ngành công nghiệp trong nước trong bối cảnh nguồn cung lao động mới đang giảm dần.

Tỷ lệ thất nghiệp của Nhật Bản hiện nay là 2,4%, thấp nhất trong số các nước Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) và duy trì ở mức dưới 3% trong 4 năm. Theo ước tính của Viện Recruit Works, đến năm 2040, Nhật Bản dự kiến ​​sẽ phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt 11 triệu lao động. Những khó khăn về dân số của Nhật Bản phản ánh các mô hình toàn cầu rộng lớn hơn. Tỷ lệ sinh của Hàn Quốc đã tăng nhẹ vào năm ngoái lần đầu tiên sau 9 năm, nhưng chỉ ở mức 0,75, vẫn thấp hơn nhiều so với tỷ lệ thay thế. Tại Pháp, tỷ lệ sinh giảm nhanh hơn vào năm 2023 với tốc độ nhanh nhất trong nửa thế kỷ…

Theo giới phân tích, việc Nhật Bản chứng kiến mức sụt giảm dân số kỷ lục xuất phát từ tỷ lệ sinh thấp do chi phí nuôi con cao, áp lực công việc, phụ nữ kết hôn muộn hoặc không muốn kết hôn. Bên cạnh đó, tình trạng già hóa dân số ở nước này cũng đang diễn ra khá phức tạp. Hiện nay, Nhật Bản nằm trong nhóm quốc gia có tuổi thọ trung bình cao nhất thế giới, làm cho tỷ lệ người già trong dân số ngày càng tăng. Theo dự báo của Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản, năm 2025, khoảng 20% dân số nước này ở độ tuổi từ 75 trở lên.

Dân số giảm đang tác động sâu rộng và lâu dài đến Nhật Bản, không chỉ về kinh tế, mà còn về xã hội, văn hóa và cả an ninh quốc gia. Tăng trưởng kinh tế Nhật Bản đứng trước nguy cơ giảm tốc do thiếu hụt lao động trầm trọng, đặc biệt trong các ngành nông nghiệp, chăm sóc người già, xây dựng và dịch vụ. Dân số tiêu dùng giảm khiến nhu cầu mua sắm, đầu tư nội địa thấp hơn, ảnh hưởng đến lợi nhuận và mở rộng làm cho doanh nghiệp kém phát triển. Tình trạng già hóa dân số gia tăng buộc chính phủ phải chi nhiều hơn cho hưu trí, y tế, chăm sóc, tạo áp lực lớn lên ngân sách nhà nước.

Để đối phó với tình trạng sụt giảm dân số, Chính phủ Nhật Bản đang hướng tới nhiều giải pháp đồng bộ. Trong cuộc họp báo, Chánh Văn phòng Nội các Yoshimasa Hayashi cho biết, Chính phủ sẽ triển khai chính sách tăng lương cho những người trẻ tuổi đồng thời hỗ trợ chăm sóc trẻ em. “Nhật Bản sẽ thúc đẩy các biện pháp toàn diện để hiện thực hóa một xã hội mà mọi người muốn có con đều có thể sinh con và nuôi dạy chúng một cách an tâm”, The Business Times dẫn lời ông Yoshimasa Hayashi.

Năm 2023, Thủ tướng khi đó là ông Fumio Kishida cho biết, chính phủ sẽ chuyển khoảng 3,5 nghìn tỷ yên (khoảng 25 tỷ USD) mỗi năm vào việc chăm sóc trẻ em và các biện pháp khác để hỗ trợ cha mẹ. Bên cạnh đó, Nhật Bản chuyển hướng sang những người nhập cư trẻ tuổi làm nguồn lao động, bất chấp Chính phủ Nhật Bản vẫn đang duy trì chính sách nhập cư khá nghiêm ngặt, chỉ cho phép lao động nước ngoài nhập cảnh tạm thời. Theo số liệu thống kê được Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản công bố vào đầu tháng 2-2025 cho thấy, tính đến ngày 31-10-2024, có hơn 2 triệu lao động nước ngoài đang làm việc tại Nhật Bản, mức cao nhất trong lịch sử nước này và tăng 12,4% so với cùng kỳ năm ngoái.

HÙNG LÂM