Cuộc điện đàm thẳng thắn, thực chất và hiệu quả giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 19-5 đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong nỗ lực tìm kiếm giải pháp cho cuộc xung đột ở Ukraine, thắp lên hy vọng về hướng tiếp cận ngoại giao mới.

Tổng thống Nga Vladimir Putin phát biểu với các nhà báo sau cuộc điện đàm với Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Công viên Khoa học và Nghệ thuật Sirius (Nga) vào ngày 19-5. Ảnh: Vyacheslav Prokofyev/ Sputnik

Theo RT, trong thông báo ngắn trước báo giới sau cuộc điện đàm, Tổng thống Putin tuyên bố Nga sẵn sàng phối hợp Ukraine soạn thảo bản ghi nhớ cho thỏa thuận hòa bình tiềm năng. Nga sẽ đưa ra bản đề xuất nêu rõ các nguyên tắc, khung thời gian và điều kiện cần thiết cho thỏa thuận hòa bình, trong đó có khả năng bao gồm lệnh ngừng bắn tạm thời. Ông nhấn mạnh mục tiêu quan trọng nhất của Nga là “loại bỏ nguyên nhân gốc rễ của cuộc khủng hoảng Ukraine”, đồng thời khẳng định Nga vẫn kiên định trong việc tìm kiếm giải pháp hòa bình.

Tổng thống Nga cũng đánh giá cao lập trường của ông Trump trong ủng hộ chấm dứt xung đột và khôi phục đối thoại trực tiếp giữa Moscow và Kiev vốn từng bị gián đoạn vào năm 2022. TASS dẫn lời người phát ngôn Điện Kremlin, ông Dmitry Peskov, ngày 20-5 cho biết Nga và Ukraine sẽ cùng soạn thảo các dự thảo liên quan đến bản ghi nhớ, sau đó tiến hành trao đổi và tiến tới các cuộc tiếp xúc sâu để xây dựng văn bản thống nhất.

Trên nền tảng Truth Social, ông Trump đăng tải thông báo rằng Nga và Ukraine sẽ ngay lập tức khởi động đàm phán về lệnh ngừng bắn và quan trọng hơn, là việc chấm dứt hoàn toàn xung đột, theo CNN. Ông cũng bày tỏ sự thất vọng với quy mô viện trợ quân sự và tài chính khổng lồ của Mỹ cho Ukraine, vượt xa mức đóng góp của Liên minh châu Âu (EU) và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). Ông cho rằng xung đột này không phải là trách nhiệm trực tiếp của Mỹ, đồng thời cam kết theo đuổi giải pháp ngoại giao để kết thúc.

Trong khi đó, ngày 19-5, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết nước này và các đối tác đang xem xét khả năng tổ chức cuộc gặp cấp cao giữa Ukraine, Nga, Mỹ, các nước Liên minh châu Âu (EU) và Anh thúc đẩy tiến trình hòa bình, chấm dứt xung đột. Cuộc họp tổ chức địa điểm này có thể là Thổ Nhĩ Kỳ, Vatican hoặc Thụy Sĩ. Ông Zelensky cũng ra lệnh thành lập nhóm đàm phán quốc gia thường trực và mở rộng sau cuộc đàm phán gần đây giữa Nga và Ukraine diễn ra tại Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ).

Theo Spunik, Phó Giám đốc Trường Kinh tế cao cấp Nga và Hội đồng Chính sách đối ngoại và quốc phòng Nga Dmitry Suslov phân tích những điểm chính rút ra từ cuộc điện đàm này. Trước hết, Mỹ và Nga đã nhất trí rằng hòa bình phải được tìm kiếm thông qua các cuộc đàm phán song phương trực tiếp giữa Nga và Ukraine, chứ không phải lệnh ngừng bắn ngay lập tức như yêu cầu từ Kiev và các đồng minh châu Âu.

Chuyên gia này cũng chỉ ra rằng tuyên bố của ông Trump đã bỏ qua bất kỳ đề cập nào đến các lệnh trừng phạt Nga theo đề xuất của các nước châu Âu. Thực tế, theo RT, Thủ tướng Đức Friedrich Merz nói lãnh đạo châu Âu nhất trí tăng sức ép lên Nga thông qua các lệnh trừng phạt, sau khi ông Trump thông báo với họ về nội dung điện đàm với ông Putin. Một điểm đáng chú ý khác là ông Trump cũng bày tỏ mong muốn bình thường hóa quan hệ Mỹ-Nga với “tiềm năng hợp tác vô hạn” của họ, một động thái rõ ràng là bác bỏ lập trường của châu Âu. Theo ông Trump, Mỹ và Nga đều bày tỏ mong muốn mở rộng thương mại sau khi xung đột kết thúc và Ukraine có thể hưởng lợi từ các hoạt động thương mại trong quá trình tái thiết đất nước.

Ở góc nhìn khác, Spunik dẫn lời GS. Anuradha Chenoy, chuyên gia tại Trung tâm nghiên cứu Nga và Trung Á thuộc Đại học Jawaharlal Nehru (Ấn Độ), nhận định cuộc điện đàm có thể là dấu hiệu cho thấy tiến trình hòa bình đang hình thành. Đề xuất ngừng bắn có điều kiện của Tổng thống Putin, dựa trên bản ghi nhớ với Ukraine, là đề xuất hợp lý. Nga đang có lợi thế quân sự và dường như sẵn sàng đổi cơ hội này để đạt nền hòa bình bền vững. Ngoài ra, chuyên gia này cũng cho rằng, cuộc điện đàm phản ánh động lực mới trong quan hệ Nga – Mỹ khi cả hai dường như đối thoại trên tinh thần bình đẳng, sẵn sàng tiếp cận mọi vấn đề một cách toàn diện. Ông Trump hiểu rõ mối quan tâm an ninh của Nga, đặc biệt là nguyên tắc ‘an ninh không thể chia cắt’ ở châu Âu và toàn cầu. Cuộc điện đàm còn phản ánh mức độ tin tưởng giữa Tổng thống Putin và ông Trump, điều không dễ có trong bối cảnh phần lớn các nước châu Âu vẫn bám sát lập trường ủng hộ Ukraine từ đầu cuộc xung đột.

Theo TASS, trên Telegram, Phó Chủ tịch Hội đồng Liên bang Nga Konstantin Kosachev cho rằng, trong khi các nước ở châu Âu đang tìm cách kéo ông Trump về phía họ, xem Nga là đối tượng gây sức ép, thì Tổng thống Mỹ là một trong những chính trị gia phương Tây đầu tiên thừa nhận rằng Nga là một chủ thể bình đẳng trong quan hệ quốc tế. Do đó, việc công nhận lẫn nhau là những quốc gia có chủ quyền bình đẳng và nhận thức về rủi ro leo thang toàn cầu có thể đưa Nga và Mỹ xích lại gần nhau hơn.

THƯ LÊ