Ngày 22-5, Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. yêu cầu toàn bộ các bộ trưởng trong nội các đệ đơn từ chức nhằm thực hiện cuộc “cải tổ mạnh mẽ” chính phủ, sau khi liên minh cầm quyền của ông chịu thất bại trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vừa qua.

Trước đó, cuộc bầu cử ngày 12-5 là bước ngoặt chính trị quan trọng tại Philippines, không chỉ để bầu lại một nửa số ghế trong Thượng viện, mà còn chọn ra hàng trăm vị trí trong chính quyền địa phương và Hạ viện. Đáng chú ý, đây cũng là cuộc “thử lửa” đầu tiên cho chính quyền Tổng thống Ferdinand Marcos Jr. kể từ khi ông nhậm chức năm 2022. Tuy nhiên, kết quả bầu cử trở thành cú sốc lớn với dinh Malacanang (Phủ Tổng thống). Liên minh cầm quyền do ông Marcos dẫn đầu, với sự hậu thuẫn của đảng Nacionalista, chỉ giành được 6 trong số 12 ghế Thượng viện, ít hơn kỳ vọng ban đầu. Đồng thời, một loạt ứng cử viên được ông ủng hộ cũng thất bại tại các tỉnh chiến lược, đặc biệt ở vùng Mindanao và Visayas, những khu vực từng ủng hộ mạnh mẽ ông Marcos trong bầu cử tổng thống năm 2022.

Đáng chú ý, các ứng cử viên thân cận Phó Tổng thống Sara Duterte lại ghi điểm lớn trong cuộc bầu cử. Bà Duterte dù đang bị Quốc hội luận tội vẫn duy trì mức tín nhiệm cao trong dân chúng, đặc biệt ở các vùng nông thôn và miền nam Philippines. Liên minh không chính thức giữa bà và các nhóm địa phương, các chính trị gia thân tín với cựu Tổng thống Rodrigo Duterte giành một số ghế quan trọng tại Thượng viện và mở rộng ảnh hưởng trong Hạ viện.

Kết quả này làm dấy lên nguy cơ chia rẽ sâu sắc trong nội bộ chính quyền ông Marcos, khi hai trung tâm quyền lực, tổng thống và phó tổng thống, bắt đầu hình thành hai hướng đi khác nhau. Giới phân tích gọi đây là “cuộc cạnh tranh ngầm tiền bầu cử tổng thống 2028”, trong đó bà Sara Duterte có thể sẽ là ứng cử viên tiềm năng, đối đầu trực tiếp với bất kỳ nhân vật nào do ông Marcos hậu thuẫn.

Theo khảo sát của Pulse Asia sau bầu cử, tỷ lệ tín nhiệm của Tổng thống Marcos giảm từ 42% xuống còn 25%, mức thấp nhất kể từ đầu nhiệm kỳ. Trong khi đó, bà Sara Duterte vẫn duy trì mức ủng hộ trên 55%. Kết quả thất vọng của cuộc bầu cử buộc ông Marcos phải đưa ra quyết định chưa từng có: yêu cầu toàn bộ nội các đệ đơn từ chức, mở đường cuộc cải tổ sâu rộng. Giới quan sát coi đây là hành động nhằm tái kiểm soát quyền lực và cứu vãn phần còn lại của nhiệm kỳ. Cuộc cải tổ không chỉ là động thái đối phó với thất bại chính trị trước mắt, mà còn là phản ứng trước những kỳ vọng ngày càng rõ rệt và gay gắt từ người dân Philippines về một chính phủ hiệu quả, minh bạch và gắn bó hơn với lợi ích công chúng.

Cuộc cải tổ lần này được kỳ vọng sẽ loại bỏ các bộ trưởng không đủ năng lực hoặc dính nghi ngờ lợi ích nhóm; tái bố trí nhân sự theo tiêu chí kỹ trị, tăng cường chuyên môn và năng lực điều hành trong các lĩnh vực then chốt như kinh tế, giáo dục, y tế, năng lượng và quốc phòng; thiết lập lại lòng tin của công chúng, nhất là trong các cộng đồng cử tri trẻ tuổi và tầng lớp lao động, những người ngày càng bất mãn với hệ thống hiện tại. Đáng chú ý, trong quá trình chuẩn bị bổ nhiệm thành viên nội các mới, ông Marcos tuyên bố sẽ tham khảo ý kiến từ giới học giả, doanh nghiệp và thậm chí cả các nhóm đối lập ôn hòa. Đây là điểm mới trong cách tiếp cận chính trị của ông vốn từng bị chỉ trích là “gia trưởng” và mang màu sắc chính trị gia đình trị.

Nếu cuộc cải tổ này được thực hiện một cách thực chất, thay vì chỉ mang tính hình thức, có thể mở ra giai đoạn mới khôi phục phần nào uy tín của tổng thống trong nửa sau nhiệm kỳ. Đồng thời ngăn chặn sự vươn lên quá nhanh của phe đối lập trước cuộc bầu cử tổng thống năm 2028; tạo môi trường chính trị ổn định hơn để đẩy mạnh cải cách kinh tế và chính sách đối ngoại.

LÊ MINH HÙNG