Đức, nền kinh tế hàng đầu châu Âu, vừa khởi động chương trình có tên “lương hưu khởi đầu sớm”, mô hình đầu tiên thuộc loại này trên thế giới, nhằm giải quyết khủng hoảng già hóa dân số và thiếu hụt lương hưu tương lai.

Trong khi hầu hết trẻ em 6 tuổi trên thế giới còn đang học cách buộc dây giày, những em nhỏ ở Đức sắp được nhà nước trao 10 euro mỗi tháng để chuẩn bị cho tuổi già. Chính phủ liên minh mới của Đức đưa ra kế hoạch triển khai chương trình “lương hưu khởi đầu sớm”, thiết lập quỹ hưu trí cho trẻ em 6-18 tuổi đang theo học tại các cơ sở giáo dục. Theo CNBC, mỗi trẻ sẽ nhận tổng cộng 1.440 euro trong 12 năm tham gia, cộng với lợi nhuận có thể tích lũy từ việc đầu tư số tiền này. Đây là thí nghiệm chưa từng có nhằm định hình tương lai tài chính cho thế hệ trẻ tại Đức.

Hệ thống lương hưu tại Đức đang chịu áp lực lớn khi tỷ lệ đóng góp có thể tăng từ 18,6% hiện tại lên 22,3% vào năm 2035, theo thông tin trên trang Versicherungsbuero-weiss.com. Để đối phó với thách thức này, chính phủ Đức thông qua “Đạo luật ổn định lương hưu và vốn thế hệ” vào tháng 5-2024, cam kết duy trì mức lương hưu tối thiểu bằng 48% mức lương trung bình quốc gia cho đến ngày 30-6-2040.

Điều này có nghĩa là những người đóng góp đủ 45 năm sẽ được bảo đảm nhận lương hưu ít nhất bằng gần một nửa thu nhập trung bình của xã hội. Đồng thời, chính phủ cũng khởi động Generation Capital, quỹ đầu tư do nhà nước quản lý nhằm tạo thêm nguồn thu để bù đắp cho hệ thống lương hưu. Quỹ này sẽ đầu tư toàn cầu và chỉ sử dụng lợi nhuận để chi trả lương hưu, dự kiến tạo ra khoảng 10 tỉ euro mỗi năm kể từ năm 2036.

Dù được thiết kế với mục tiêu tốt đẹp, chương trình “lương hưu khởi đầu sớm” đã vấp phải nhiều ý kiến trái chiều từ các chuyên gia kinh tế. Những người ủng hộ cho rằng việc tiếp xúc sớm với thị trường tài chính sẽ giúp trẻ em trở nên am hiểu về tiền bạc, tiết kiệm và đầu tư. Theo CNBC, các nhà hoạch định chính sách lập luận, ngoài việc chuẩn bị tương lai cho giới trẻ, sáng kiến này còn giúp các em nhỏ nhận thức và hiểu biết hơn về tiền bạc, tiết kiệm và đầu tư. Tuy nhiên, ông Johannes Geyer, Phó trưởng phòng kinh tế công tại Viện nghiên cứu DIW Berlin, bày tỏ sự hoài nghi về tác động thực tế của chương trình. Ông cho rằng tổng số tiền đầu tư cuối cùng có thể không thực sự đáng kể đối với mỗi cá nhân, và số tiền này chủ yếu mang tính biểu tượng, theo CNBC.

Ông Geyer đặc biệt nghi ngờ về khả năng cải thiện hiểu biết tài chính: “Không rõ liệu nó có tăng động lực tiết kiệm cho tuổi già hay cải thiện kiến thức tài chính hay không. Khi mọi người nhận tiền một cách thụ động và về cơ bản không phải tự đưa ra bất kỳ quyết định đầu tư nào, thì không rõ kiến thức tài chính của họ được cải thiện như thế nào”, ông phân tích. Trong khi đó, ông Christoph Schmidt, Chủ tịch Viện Nghiên cứu Kinh tế RWI Leibniz đề xuất số tiền này nên được sử dụng tốt hơn trong hệ thống giáo dục Đức.

Chương trình táo bạo nói trên được đưa ra trong bối cảnh toàn châu Âu đang đối mặt với cuộc khủng hoảng hệ thống lương hưu nghiêm trọng. Theo Euronews, tuổi nghỉ hưu trung bình tại Liên minh châu Âu (EU) hiện là 64,7 tuổi đối với nam và 63,8 tuổi đối với nữ. Tuy nhiên, áp lực nhân khẩu học đang buộc các quốc gia phải nâng cao độ tuổi nghỉ hưu đáng kể. Đan Mạch đang dẫn đầu xu hướng này với quyết định nâng tuổi nghỉ hưu lên 70 vào năm 2040, và theo dự báo của OECD, đến năm 2060, người dân nước này sẽ phải làm việc đến 74 tuổi mới được nghỉ hưu.

Theo sau là Ý và Estonia với mức 71 tuổi, trong khi Hà Lan, Thụy Điển và CH Czech dự kiến là 70 tuổi. Pháp có tuổi nghỉ hưu thấp nhất trong số các nền kinh tế lớn nhất châu Âu: 64,8 tuổi. Về khoảng cách giới tính, 9 quốc gia châu Âu vẫn duy trì sự chênh lệch, với mức chênh lệch lớn nhất ở Áo và Ba Lan, nơi nam giới nghỉ hưu muộn hơn nữ giới 5 năm. Theo dự báo, đến năm 2060, khoảng cách giới tính trong tuổi nghỉ hưu sẽ gần như biến mất trên khắp châu Âu, chỉ còn tồn tại ở Ba Lan, Hungary, Romania và Thổ Nhĩ Kỳ. Tại Đức, tuổi nghỉ hưu hiện tại là 67 và có thể tiếp tục tăng.

TRẦN ĐẮC LUÂN