Tổng thống Mỹ Donald Trump điện đàm với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, trong đó yêu cầu Tel Aviv chấm dứt chiến dịch quân sự tại Gaza và ngừng thảo luận về một cuộc tấn công vào Iran. Động thái này không chỉ phản ánh ưu tiên chiến lược hướng tới giải pháp ngoại giao của Nhà Trắng mà còn bộc lộ sự rạn nứt đáng kể trong mối quan hệ đồng minh.

Khói bốc lên sau cuộc không kích của Israel vào thành phố Gaza, tháng 6-2025. Ảnh: Jehad Alshrafi/AP

Theo nguồn tin từ CNN, yêu cầu của ông Trump được cho là nhằm tạo điều kiện cho tiến trình đàm phán hạt nhân đang được Washington nối lại với Tehran, đồng thời thúc đẩy các cuộc thương lượng gián tiếp với Hamas để đạt lệnh ngừng bắn tại Gaza. Tuy nhiên, cuộc điện đàm kéo dài khoảng 40 phút ngày 11-6 giữa hai nhà lãnh đạo Mỹ và Israel lại bộc lộ bất đồng quan điểm về xung đột kéo dài hơn 20 tháng ở Gaza. Thủ tướng Netanyahu nói rõ rằng mục tiêu chiến dịch quân sự của Israel bao gồm giải trừ vũ khí hoàn toàn và loại bỏ Hamas, trong khi Tổng thống Trump thúc đẩy nỗ lực chấm dứt xung đột.

Cũng theo CNN, về vấn đề Iran, ông Trump đặt niềm tin vào con đường ngoại giao khi thông báo Mỹ đã đưa ra “đề xuất hợp lý” cho Iran và cần kiên nhẫn chờ phản hồi; đồng thời tuyên bố hành động quân sự nhằm vào Iran “phải được loại bỏ khỏi bàn đàm phán ngay lập tức”. Dù thừa nhận lập trường của Tehran ngày càng cứng rắn, nhưng ông Trump vẫn cho rằng tiến trình đàm phán vẫn chưa bị đổ vỡ. Trái lại, ông Netanyahu dường như không tán đồng với định hướng của Washington khi gọi các cuộc đàm phán hạt nhân là “vô ích”, cáo buộc Iran “cố tình câu giờ”, đồng thời kêu gọi duy trì áp lực quân sự nhằm vào Tehran.

Tình hình càng trở nên căng thẳng khi Iran vừa phát đi cảnh báo nghiêm khắc: nếu bị tấn công, Tehran sẽ lập tức nhắm vào các cơ sở hạt nhân của Israel, những mục tiêu đã nằm trong “vòng kiểm soát tình báo” của Iran, theo tuyên bố từ Hội đồng An ninh quốc gia tối cao nước này. Ngày 12-6, Bộ trưởng Quốc phòng Iran Aziz cảnh báo nếu đàm phán hạt nhân thất bại và Iran bị tấn công, Lực lượng Vệ binh cách mạng Hồi giáo (IRGC) sẽ nhắm mục tiêu vào tất cả các căn cứ quân sự của Mỹ trong khu vực. Lời cảnh báo từ Tehran đánh dấu bước leo thang mới, cho thấy nguy cơ bùng phát xung đột khu vực xung quanh các cơ sở hạt nhân đang gia tăng.

Trước lời tuyên bố cứng rắn từ Iran, Bộ Ngoại giao Mỹ ngày 12-6 phải yêu cầu các nhân viên không thiết yếu rời khỏi Iraq, đồng thời Lầu Năm Góc cho phép thân nhân binh sĩ rời Trung Đông theo diện tự nguyện do lo ngại Iran có thể trả đũa các mục tiêu của Mỹ tại Iraq, theo CBS News. Cùng lúc, Tổ chức Thương mại hàng hải Vương quốc Anh (UKMTO) cũng khuyến cáo tàu thuyền cần thận trọng khi đi qua vịnh Ba Tư, eo biển Hormuz và vịnh Oman, ba tuyến đường thủy trọng yếu trong hoạt động thương mại dầu mỏ toàn cầu, do căng thẳng gia tăng trong khu vực có thể dẫn đến leo thang hoạt động quân sự.

Việc Mỹ và Israel chưa thể tìm tiếng nói chung cho vấn đề Gaza và Iran chỉ là hai trong số nhiều vấn đề lớn trong khu vực Trung Đông, nơi mà sự rạn nứt ngày càng gia tăng giữa Mỹ và Israel. Những dấu hiệu gần đây cho thấy đây không phải là bất đồng mang tính nhất thời. Thực tế, ông Trump đã bỏ qua Israel trong chuyến công du đến Trung Đông; đạt thỏa thuận ngừng bắn với Houthis do Iran hậu thuẫn ở Yemen; dỡ bỏ các lệnh trừng phạt kinh tế toàn diện đối với Syria, bất chấp cảnh báo từ Tel Aviv. Điều này càng cho thấy Washington đang dần dịch chuyển từ vai trò “bảo trợ không điều kiện” sang vị thế một bên trung gian cân bằng lợi ích khu vực. Thế khó của Washington hiện nay là duy trì một đồng minh truyền thống nhưng cứng rắn, hay theo đuổi lộ trình ngoại giao đầy bất trắc nhưng có tiềm năng ổn định khu vực.

Lời cảnh báo từ Iran cùng sự bất đồng giữa Mỹ và Israel đang thổi bùng nguy cơ bất ổn khu vực, nhất là trong bối cảnh các tuyến hàng hải và hạ tầng năng lượng chiến lược có thể trở thành mục tiêu quân sự. Với việc Mỹ đặt cược vào ngoại giao, trong khi Israel ủng hộ hành động cứng rắn làm cho Trung Đông đứng trước ngã rẽ nguy hiểm, nơi mà bất kỳ hành động đơn phương nào cũng có thể kéo theo chuỗi phản ứng quân sự không thể kiểm soát.

THƯ LÊ