Israel và phong trào Hồi giáo Hamas đã hoàn tất đợt trao đổi con tin đầu tiên trong khuôn khổ thỏa thuận ngừng bắn tại Gaza có hiệu lực. Đây là tín hiệu tích cực mở đường cho các giai đoạn tiếp theo đang được dư luận Trung Đông và cộng đồng quốc tế hoan nghênh.

Vấn đề tù nhân và con tin được xem là nhân tố chính để Israel và Hamas đi đến thỏa thuận ngừng bắn. Theo CNN, tuy ban đầu có “những trục trặc kỹ thuật” về việc chậm công bố danh sách con tin, nhưng cuối cùng thỏa thuận chính thức có hiệu lực vào trưa 19-1 (giờ địa phương). Theo đó, Cơ quan Quản lý nhà tù Israel (IPS) cho biết rạng sáng 20-1 đã phóng thích 90 tù nhân Palestine, sau khi Hamas trao trả 3 con tin Israel.

Theo IPS, 90 tù nhân trên đã được trả tự do từ nhà tù Ofer và trung tâm giam giữ Jerusalem. Israel đã công bố danh sách 734 người trong tổng số 737 tù nhân dự kiến được thả trong giai đoạn đầu của thỏa thuận ngừng bắn. Theo đó, Israel sẽ trục xuất vĩnh viễn hơn 230 tù nhân, tất cả đều đang chấp hành án tù chung thân. Một số nguồn tin của Hamas cho biết những người bị trục xuất chủ yếu đến Qatar hoặc Thổ Nhĩ Kỳ. Theo thỏa thuận ngừng bắn, hơn 1.000 người Palestine khác, bị Israel bắt giữ từ ngày 7-10-2023, cũng sẽ được thả trong thời gian ban đầu kéo dài 42 ngày.

Như vậy, sau 15 tháng, người dân sinh sống trên dải Gaza cuối cùng cũng đã được đón nhận bầu không khí yên bình. Theo ABC News, giới chức Mỹ nhấn mạnh lệnh ngừng bắn và quá trình thả con tin giúp tránh cuộc chiến tranh rộng lớn hơn ở Trung Đông mà nhiều người từng lo ngại. Trong khi đó, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron nhận định cần có sự tham gia đầy đủ của chính quyền Palestine và tương lai của Gaza cần hướng tới việc thành lập một nhà nước Palestine, đồng thời bảo đảm các thảm kịch trong quá khứ sẽ không lặp lại. Trong một thông điệp người phát ngôn của Lữ đoàn al-Qassam, cánh vũ trang của lực lượng Hama, ông Abu Obeida nêu rõ: “Chúng tôi và các nhóm kháng chiến tuyên bố cam kết toàn diện với thỏa thuận ngừng bắn, đồng thời nhấn mạnh tất cả điều này phụ thuộc vào việc Israel thực hiện đúng cam kết”.

Trong diễn biến liên quan, ngay sau khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực, đài truyền hình Nhà nước Ai Cập dẫn nguồn tin của Liên Hợp Quốc (LHQ) cho biết hơn 630 xe tải chở hàng cứu trợ đã vào Gaza, trong đó một nửa là đến khu vực miền Bắc bị tàn phá nặng nề. Thỏa thuận ngừng bắn sẽ cho phép tăng đáng kể lượng hàng cứu trợ nhân đạo vào dải đất khốn khó này. Tuy nhiên, LHQ cũng lên tiếng cảnh báo việc tăng cường phân bổ viện trợ sẽ chỉ là màn khởi đầu trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng nhân đạo vô cùng thảm khốc ở vùng đất này. Trong trường hợp các bên tôn trọng đến cuối lệnh ngừng bắn, việc tái thiết Gaza cũng dự kiến sẽ mất ít nhất vài năm.

Trong khi giai đoạn 1 của lệnh ngừng bắn tại Gaza đang đi đúng hướng và nhiều khả năng sẽ được thực thi trọn vẹn, việc Israel và Hamas có thể tiến tới giai đoạn 2 của thỏa thuận ngừng bắn vẫn còn đối mặt với nhiều dấu hỏi. Khả năng quân đội Israel rút khỏi Gaza vẫn còn đang bỏ ngỏ, khi trong nội bộ chính trường Israel, các nhân vật cực hữu vẫn phản đối gay gắt, gây gây lực mạnh mẽ lên chính phủ của Thủ tướng Netanyahu có thể sụp đổ, kêu gọi quân đội Israel tái triển các chiến dịch quân sự tại Gaza.

LHQ ước tính hoạt động quân sự của Israel ở Gaza đã làm hư hại hoặc phá hủy khoảng 60% các tòa nhà, bao gồm nhà ở, trường học và bệnh viện và khiến khoảng 90% dân số phải di dời, trong đó nhiều người buộc phải di dời đến “10 lần hoặc thậm chí là nhiều hơn”. Đặc biệt, cuộc xung đột này khiến hơn 46.000 người thiệt mạng ở Gaza và gần 110.000 người bị thương.

LÊ MINH HÙNG