Rạng sáng 13-6, tiếng nổ vang khắp Tehran, không chỉ đánh thức người dân Iran mà còn báo hiệu sự kết thúc của một thời kỳ ngoại giao mong manh. Cuộc tấn công mang tên “Sư tử trỗi dậy” của Israel nhắm vào các cơ sở hạt nhân Iran khiến cho “chảo lửa” Trung Đông bên bờ vực chiến tranh toàn diện.

Người dân đổ xuống đường phố thủ đô Tehran (Iran) sau các cuộc không kích của Israel, ngày 13-6. Ảnh: Reuters

Hậu quả khó lường

Cuộc tấn công diễn ra chỉ vài ngày trước khi vòng đàm phán mới giữa Mỹ và Iran được lên kế hoạch tại Oman nhằm tìm kiếm giải pháp ngoại giao cho bế tắc hạt nhân. Theo The Guardian, ông Trump cảnh báo Israel không nên tấn công trong khi đàm phán vẫn tiến hành. Thế nhưng Thủ tướng Israel Netanyahu bất chấp khuyến cáo này và biện minh cho cuộc tấn công bằng cách khẳng định Iran không chỉ đang tích trữ uranium làm giàu với đủ nguyên liệu cho 9 đầu đạn hạt nhân, mà còn thực hiện những bước chưa từng có để chế tạo bom. Giới quan sát cho rằng, nguy cơ Iran sở hữu vũ khí hạt nhân cùng việc các lực lượng đồng minh của nước này suy yếu được cho là lý do thúc đẩy Israel quyết định tấn công. 

Quyết định hành động đơn phương của Israel đã vạch trần những rạn nứt sâu sắc trong mối quan hệ đồng minh Mỹ-Israel. Thượng nghị sĩ Chris Murphy, thành viên đảng Dân chủ, nói trên The Guardian: “Cuộc tấn công của Israel vào Iran, rõ ràng nhằm phá hoại các cuộc đàm phán của chính quyền ông Trump với Iran”.

Hậu quả trực tiếp của cuộc tấn công là thương vong dân thường. Truyền hình nhà nước Iran báo cáo rằng trẻ em đã thiệt mạng trong ít nhất một cuộc không kích vào khu dân cư Tehran. Một số khu phức hợp dân cư, các tòa nhà đã sụp đổ. Tình trạng hoảng loạn nhanh chóng bao trùm thủ đô Iran khi người dân chưa biết đâu là nơi an toàn. Còn tại Israel, toàn bộ đất nước được đặt trong tình trạng báo động cao, với còi báo động và cảnh báo điện thoại di động vang khắp nơi khi quốc gia này chuẩn bị cho cuộc phản công đáp trả từ Tehran. Sân bay Ben Gurion của Tel Aviv đóng cửa toàn bộ các chuyến bay, theo The Guardian.

Cuộc tấn công của Israel gây ra những tổn thất nghiêm trọng cho bộ máy lãnh đạo Iran. Tướng Hossein Salami, chỉ huy trưởng Vệ binh cách mạng Hồi giáo, lực lượng tinh nhuệ nhất của Iran, thiệt mạng, theo The Guardian và TIME. Hai nhà khoa học hạt nhân hàng đầu là Fereydoun Abbasi-Davani, người từng đứng đầu Tổ chức Năng lượng nguyên tử Iran giai đoạn 2011-2013, cùng nhà vật lý Mohammad Mehdi Tehranchi cũng thiệt mạng. Tổng tham mưu trưởng quân đội Iran Mohammad Bagheri cũng được cho là đã thiệt mạng, theo nguồn tin từ TIME. Các mục tiêu bị tấn công chính bao gồm cơ sở làm giàu uranium Natanz, chương trình vũ khí hóa hạt nhân và hệ thống tên lửa đạn đạo của Iran.

Trong động thái đáp trả, cùng ngày, Iran đã phóng hơn 100 thiết bị bay không người lái vào lãnh thổ Israel. Các lực lượng Israel đã đánh chặn các thiết bị này. Tờ TIME cho biết, tuần trước đặc phái viên Mỹ tại Trung Đông Steve Witkoff cảnh báo rằng nếu Israel tấn công Iran, phản ứng của Iran có thể bao gồm hàng trăm tên lửa nhắm vào các địa điểm của Israel và Mỹ, có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.

Nỗ lực kêu gọi hạ nhiệt căng thẳng

Theo Reuters, trước những diễn biến căng thẳng giữa Israel và Iran, lãnh đạo Liên Hợp Quốc (LHQ) và một số nước bày tỏ lo ngại trước diễn biến này và kêu gọi các bên liên quan kiềm chế leo thang căng thẳng. Người phát ngôn LHQ Farhan Haq cho biết Tổng Thư ký Antonio Guterres chỉ trích mọi hành động leo thang quân sự tại Trung Đông và kêu gọi các quốc gia thành viên LHQ tuân thủ nghĩa vụ hành động phù hợp với Hiến chương LHQ và luật pháp quốc tế, đồng thời hối thúc các bên liên quan kiềm chế tối đa và bằng mọi giá tránh đẩy xung đột thêm tồi tệ.

Lãnh đạo các nước cũng lên tiếng phản ứng sau loạt không kích của Israel. Chính quyền Oman ra tuyên bố coi diễn biến mới là sự leo thang nguy hiểm, vi phạm Hiến chương LHQ và các nguyên tắc của luật pháp quốc tế. Quốc vương Oman cảnh báo, chiến dịch quân sự của Israel có nguy cơ gây mất ổn định, hòa bình và an ninh khu vực, đồng thời kêu gọi cộng đồng quốc tế có lập trường kiên quyết và rõ ràng để ngăn chặn hành động nguy hiểm này. Oman hiện đang làm trung gian trong đàm phán hạt nhân giữa Mỹ và Iran. Thủ tướng New Zealand Christopher Luxon nhấn mạnh: “Đây thực sự là diễn biến không mong muốn ở Trung Đông. Nguy cơ tính toán sai lầm là rất cao. Khu vực đó không cần thêm bất kỳ hành động quân sự nào nữa bởi rủi ro đi kèm với điều đó”.

Cuộc khủng hoảng này diễn ra trong bối cảnh Trung Đông chứng kiến hơn 55.000 người Palestine thiệt mạng ở Gaza kể từ ngày 7-10-2023 khi nổ ra xung đột giữa Hamas và Israel. Do đó, giới quan sát lo ngại, cuộc đối đầu trực tiếp giữa Israel và Iran có thể là “châm ngòi” cho cuộc chiến lan rộng toàn khu vực.

TRẦN ĐẮC LUÂN