ĐNO – Ngày 30-1-1950, Liên Xô trước đây, Liên bang Nga ngày nay kế thừa là một trong những nước đầu tiên trên thế giới công nhận và thiết lập quan hệ ngoại giao với nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Quan hệ hợp tác song phương cũng sớm được quan tâm thúc đẩy, việc ký kết Hiệp định thương mại Việt – Xô ngày 18-6-1955 đã đặt nền móng cho quan hệ kinh tế Việt – Xô chính thức bắt đầu.

Tổng Bí thư Tô Lâm (bên phải) và Tổng thống Liên bang Nga Vladimir Putin.

Ngày 31-7-1958, Hội hữu nghị Xô – Việt được thành lập, hoạt động trong lĩnh vực ngoại giao nhân dân và đã luôn sát cánh cùng nhân dân Việt Nam trong suốt sự nghiệp giải phóng dân tộc cũng như xây dựng đất nước Việt Nam XHCN.

Sau biến cố chính trị năm 1991, Liên bang Xô Viết không còn là thành trì của CNXH  nhưng hai nước CHLB Nga và CHXHCN Việt Nam vẫn cùng đấu tranh cho hoà bình, dân chủ, tiến bộ xã hội; cùng trân trọng tình hữu nghị truyền thống đã được vun đắp trong nhiều thập kỷ đã trở thành tài sản vô giá của cả hai dân tộc. Năm 2001, mối quan hệ đối tác chiến lược giữa hai nước được xác lập nhân chuyến thăm chính thức Việt Nam lần đầu tiên của Tổng thống Liên bang Nga Vladimir Putin.

Tháng 7-2012, hai nước quyết định nâng tầm quan hệ bằng việc xác lập khuôn khổ hợp tác mới là quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện. Việt Nam luôn xác định quan hệ với Liên bang Nga có tầm quan trọng chiến lược, coi Liên bang Nga là đối tác quan trọng hàng đầu trong chính sách đối ngoại của Việt Nam. Liên bang Nga coi Việt Nam là đối tác tin cậy và là một trong những ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại của Nga tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương.

Nhìn lại chặng đường lịch sử 75 năm qua, có thể thấy, mối quan hệ giữa hai nước luôn nồng ấm và tin cậy, ngày càng phát triển sâu rộng trên tất cả các lĩnh vực chính trị – ngoại giao, quốc phòng – an ninh, kinh tế – thương mại, đầu tư phát triển, khoa học – công nghệ, văn hóa – du lịch, giáo dục – đào tạo, hợp tác địa phương…

Quan hệ chính trị – ngoại giao giữa hai nước luôn đặt trên nền tảng tin cậy và hiểu biết lẫn nhau. Nhiều chuyến thăm cấp cao giữa lãnh đạo hai nước ở tất cả các kênh và các lĩnh vực – từ kênh Đảng, Chính phủ, Quốc hội đến hợp tác giữa các địa phương và đối ngoại nhân dân thường xuyên được thực hiện tạo ra những chuyển biến tích cực và quan trọng trong quan hệ hai nước.

Hai nước luôn phối hợp chặt chẽ và ủng hộ nhau trên các diễn đàn quốc tế, trong đó có Tổ chức Thương mại quốc tế (WTO), Liên minh Nghị viện thế giới (IPU). Tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương nói chung và Đông Nam Á nói riêng, Việt Nam ủng hộ Nga tham gia các thể chế kinh tế và an ninh đa phương lớn của khu vực, bao gồm cả các khuôn khổ như Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á – Thái Bình Dương (APEC), Hội nghị thượng đỉnh Á – Âu (ASEM) và các cơ chế do Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) dẫn dắt như Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS), Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF), Diễn đàn Hội nghị phối hợp hành động và các biện pháp xây dựng lòng tin ở châu Á (CICA), Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN mở rộng (ADMM+)…

Quốc phòng – an ninh là lĩnh vực hợp tác có bề dày truyền thống giữa hai nước, ngày càng đi vào chiều sâu, thiết thực và đạt hiệu quả cao. Việt Nam đã, đang và sẽ tiếp tục coi Nga là đối tác chiến lược quan trọng hàng đầu trong lĩnh vực này. Quan hệ thương mại quân sự giữa hai nước được xúc tiến mạnh mẽ, góp phần nâng cao sức mạnh quốc phòng của Việt Nam. Nga cũng cam kết tiếp tục mở rộng việc đào tạo quân nhân và các cán bộ quân sự cấp cao cho Việt Nam tại các trường quân sự Nga.

Trong lĩnh vực kinh tế – thương mại, tăng trưởng kim ngạch thương mại giữa Việt Nam và Liên bang Nga có bước tiến mạnh mẽ kể từ khi Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh kinh tế Á – Âu (EAEU) có hiệu lực. Kim ngạch thương mại song phương giữa hai nước năm 2024 tăng mạnh hơn 26% so với năm 2023, ước đạt 4,58 tỷ USD.

Về hợp tác đầu tư, tính lũy kế đến tháng 11-2024, phía Nga có 199 dự án đầu tư vào Việt Nam với tổng vốn đăng ký khoảng 990 triệu USD, đứng thứ 26/147 quốc  gia và vùng lãnh thổ có đầu tư tại Việt Nam. Việt Nam có 16 dự án đầu tư sang Nga còn hiệu lực với tổng vốn đăng ký đạt 1,6 tỷ USD, xếp thứ 4/81 quốc gia và vùng lãnh thổ Việt Nam có đầu tư.

Về hợp tác khoa học – công nghệ, hai nước tăng cường trao đổi, hợp tác và chuyển giao các công nghệ mới phù hợp với điều kiện của Việt Nam trong các lĩnh vực thế mạnh của Liên bang Nga như: công nghệ vật liệu, năng lượng mới, năng lượng thân thiện với môi trường và tiết kiệm tài nguyên, công nghệ thông tin và truyền thông, công nghệ nano, tự động hóa và chế tạo máy, công nghệ trí tuệ nhân tạo; hai nước mong muốn tiếp tục hợp tác trong triển khai xây dựng Trung tâm nghiên cứu khoa học công nghệ hạt nhân tại Việt Nam.

Trong lĩnh vực văn hóa – du lịch, hai bên tổ chức thường niên và luân phiên những Ngày văn hóa tại Việt Nam và Nga. Nhân chuyến thăm của Thủ tướng Nga đến Việt Nam vào tháng 1-2025, hai bên ký kết Chương trình hợp tác văn hóa giai đoạn 2025 – 2027; Kế hoạch của Nga thành lập Học viện Điện ảnh Á – Âu và Giải thưởng phim Á – Âu với kỳ vọng Việt Nam có thể tiếp tục gửi sinh viên Việt Nam đi đào tạo các chuyên ngành điện ảnh tại Nga, qua đó tăng cường hợp tác hơn nữa giữa hai bên trong lĩnh vực điện ảnh, bao gồm hướng đến hợp tác đồng sản xuất phim.

Hợp tác du lịch cũng có dấu hiệu dần phục hồi trở lại. Hãng hàng không Aeroflot nối lại các chuyến bay thường lệ trên tuyến Matxcơva – Thành phố Hồ Chí Minh – Matxcơva, Hãng hàng không IrAvia mở các chuyến bay từ Irkutsk đến Hà Nội, đảo Phú Quốc và Nha Trang, góp phần gia tăng lượng khách du lịch từ Nga đến Việt Nam. Theo số liệu thống kê của Việt Nam, từ tháng 1-11-2024, tổng số công dân Nga tới Việt Nam đạt 204.000 người (tăng 82% so với cùng kỳ năm ngoái), trong đó, phần lớn là khách du lịch.
Giáo dục và đào tạo là điểm sáng trong hợp tác giữa hai nước. Liên Xô trước đây đã giúp Việt Nam đào tạo gần 40.000 cán bộ và chuyên gia giỏi thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau.

Hiện nay, Nga tiếp tục hỗ trợ Việt Nam đào tạo nguồn nhân lực. Từ năm 2019, Nga đã tăng số học bổng cho Việt Nam lên khoảng 1.000 suất/năm. Hiện có khoảng hơn 5.000 sinh viên Việt Nam du học tại Liên bang Nga. Ngoài ra, cộng đồng người Việt Nam tại Nga khoảng từ 60.000 đến 80.000 người là sợi dây liên kết quan trọng, giúp thắt chặt tình hữu nghị bền chặt giữa hai nước.

Hợp tác địa phương tiếp tục được duy trì và tăng cường thông qua trao đổi đoàn và ký kết nhiều thỏa thuận hợp tác. Hiện tại có khoảng 20 cặp quan hệ giữa các địa phương hai nước được thiết lập. Năm 2024, các đoàn đại biểu của thành phố St. Petersburg, Matxcơva, Ulyanovsk, Yaroslavl và Yakutia đã đến thăm Việt Nam. Về phía Việt Nam, lãnh đạo các địa phương: Bà Rịa – Vũng Tàu, Cần Thơ, Quảng Trị, Thái Bình và Hải Phòng đã đến thăm các tỉnh của Nga.

Tại Đà Nẵng, trong nhiều năm qua, đối ngoại nói chung, đối ngoại nhân dân nói riêng với Liên bang Nga luôn được quan tâm, chú trọng, góp phần tích cực vào việc tăng cường tình đoàn kết, hữu nghị và hợp tác nhiều mặt Việt Nam – Liên bang Nga.

Năm 2025, nhằm thiết thực kỷ niệm 75 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam -Liên bang Nga, Liên hiệp các tổ chức hữu nghị và Hội hữu nghị Việt Nam – Liên bang Nga thành phố sẽ phối hợp với Tổng Lãnh sự quán Liên bang Nga tại Đà Nẵng và các cơ quan, đơn vị, địa phương có liên quan để tổ chức nhiều hoạt động phong phú và ý nghĩa như: Lễ kỷ niệm trọng thể kết hợp Giao lưu nghệ thuật Việt Nam – Liên bang Nga, hội thảo quốc tế, triển lãm ảnh, chiếu phim Nga, Giao lưu hữu nghị Việt Nam – Liên bang Nga, tổ chức đoàn ra thăm Liên bang Nga; đồng thời đẩy mạnh công tác kết nối hợp tác giữa các doanh nghiệp Liên bang Nga có các thế mạnh mà Đà Nẵng đang hướng đến như: ngành công nghiệp vi mạch bán dẫn và trí tuệ nhân tạo, tự động hóa, chuyển đổi số, công nghệ xanh … nhằm góp phần tăng cường sự gắn bó, đoàn kết, hữu nghị truyền thống và hợp tác chiến lược toàn diện giữa nhân dân Đà Nẵng nói riêng, nhân dân Việt Nam nói chung với nhân dân các địa phương, doanh nghiệp Liên bang Nga.

Nhìn lại chặng đường lịch sử 75 năm đã trôi qua, chúng ta có thể tự hào mối quan hệ hữu nghị và hợp tác song phương Việt Nam – Liên bang Nga vẫn luôn tốt đẹp, thủy chung dù trải qua biết bao thử thách của thời gian và thác ghềnh lịch sử. Để có được tài sản chung quý giá đó là nhờ nền tảng vững chắc của sự hiểu biết, tôn trọng, tin cậy lẫn nhau giữa Chính phủ và nhân dân hai nước; truyền thống tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau trên cơ sở đáp ứng lợi ích cơ bản của mỗi nước, vì sự phát triển thịnh vượng và hạnh phúc của nhân dân mỗi nước; và không thể không kể đến đóng góp của đội ngũ những người làm công tác đối ngoại nói chung, đối ngoại nhân dân nói riêng như Tổng thống Liên bang Nga Vladimir Putin đã từng đánh giá: ‘‘Ngoại giao nhân dân trong nhiều trường hợp sẽ giúp củng cố nền tảng hợp tác chiến lược, sự phát triển ổn định và bền vững cho quan hệ Liên Bang Nga và Việt Nam”.

PHAN THỊ THỦY

Chủ tịch Hội hữu nghị Việt Nam – Liên bang Nga thành phố Đà Nẵng