Thông qua hội nghị Bộ trưởng Kinh tế Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) vừa qua, các bộ trưởng kinh tế ASEAN kỳ vọng sẽ có kết quả tích cực về việc nâng cấp Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA).

Theo TTXVN và Reuters, hội nghị Bộ trưởng Kinh tế Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) theo hình thức trực tuyến diễn ra vào ngày 7-2 tập trung thảo luận nhiều vấn đề về kinh tế nội khối ASEAN trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang có nhiều chuyển biến nhanh chóng, mạnh mẽ. Đặc biệt, các bộ trưởng cho rằng ATIGA là một trong những hiệp định cơ bản của Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC), được ký vào năm 2009 và có hiệu lực từ ngày 17-5-2010, tiền thân là Hiệp định Ưu đãi thuế quan có hiệu lực chung (CEPT/AFTA) được ký kết năm 1992.

ATIGA là hiệp định toàn diện đầu tiên của ASEAN điều chỉnh toàn bộ thương mại hàng hóa trong nội khối và được xây dựng trên cơ sở tổng hợp các cam kết cắt giảm/loại bỏ thuế quan đã được thống nhất trong CEPT/AFTA cùng các hiệp định, nghị định thư có liên quan khác.

Ngoài các cam kết về thuế quan, ATIGA cũng bao gồm nhiều cam kết khác như xóa bỏ các hàng rào phi thuế quan, quy tắc xuất xứ, thuận lợi hóa thương mại, hải quan, các tiêu chuẩn và sự phù hợp, các biện pháp vệ sinh dịch tễ. Tuy nhiên, nhằm thích ứng với những thay đổi mạnh mẽ của các nền kinh tế toàn cầu cùng với sự tăng cường hợp tác nội khối nhanh chóng, hiệu quả hơn, tránh các rủi ro và những tranh chấp kéo dài, các bộ trưởng kinh tế nhấn mạnh tính cấp thiết phải nâng cấp ATIGA theo hướng hiện đại với nhiều lợi ích thiết thực.

Trong đó, việc nâng cấp sẽ chú trọng đến quy chế tối huệ quốc và cách xử lý tranh chấp hàng hóa song phương là những yếu tố quan trọng trong hợp tác kinh tế của ASEAN. Những nội dung chính được các bên có liên quan thảo luận gồm: Tăng cường hoạt động thương mại tự do. ASEAN có thể mở rộng các cam kết về quy chế tối huệ quốc để bảo đảm các quốc gia thành viên đều được hưởng những ưu đãi thương mại tương tự nhau. Điều này có thể giúp tăng cường thương mại nội khối và nâng cao tính cạnh tranh của ASEAN trên thị trường quốc tế.

Về cải thiện cơ chế giải quyết tranh chấp, ASEAN có thể thiết lập hoặc cải tiến các cơ chế giải quyết tranh chấp hiện có để xử lý các vấn đề phát sinh trong thương mại hàng hóa song phương một cách nhanh chóng và hiệu quả hơn. Điều này có thể bao gồm việc thành lập các ủy ban giải quyết tranh chấp hoặc sử dụng các phương thức hòa giải và trọng tài. Trước hết phải tăng cường minh bạch và công bằng.

Việc nâng cấp ATIGA có thể hướng tới việc bảo đảm tính minh bạch và công bằng trong việc áp dụng các quy định thương mại, giúp các quốc gia thành viên tin tưởng lẫn nhau hơn vào hệ thống và giảm thiểu các xung đột không cần thiết. Tiếp đến là đẩy mạnh hợp tác kỹ thuật. ASEAN có thể thúc đẩy hợp tác kỹ thuật giữa các quốc gia thành viên để nâng cao năng lực thực thi các quy định thương mại và giải quyết tranh chấp, thông qua việc chia sẻ kinh nghiệm và đào tạo chuyên môn. Bên cạnh đó, phải thúc đẩy hội nhập kinh tế sâu rộng hơn. Cuối cùng, việc nâng cấp có thể là một phần của chiến lược lớn hơn nhằm thúc đẩy hội nhập kinh tế sâu rộng trong ASEAN, từ đó tạo ra thị trường và cơ sở sản xuất thống nhất, giúp các quốc gia thành viên tối ưu hóa lợi ích kinh tế.

Thông qua việc nâng cấp ATIGA, ASEAN có thể nâng cao hiệu quả của hợp tác nội khối, đồng thời củng cố vị thế của mình trong nền kinh tế toàn cầu. Do những yêu cầu và sự cấp thiết từ thực tế, các bộ trưởng kinh tế ASEAN giao Ủy ban đàm phán ATIGA tiếp tục đẩy nhanh thảo luận đàm phán liên quan đến các vấn đề còn tồn đọng để hoàn tất theo kế hoạch đề ra, hạn cuối là ngày 31-3-2025. Đồng thời, quá trình rà soát pháp lý cũng sẽ được thực hiện để các nước ASEAN có thể ký nghị định thư thứ hai, nâng cấp ATIGA vào dịp hội nghị cấp cao ASEAN sẽ diễn ra trong  tháng 11-2025.

LÊ MINH HÙNG