Hội nghị thượng đỉnh AI Paris 2025 (AI Action Summit) đang diễn ra tại Paris (Pháp) đánh dấu bước ngoặt trong cách tiếp cận quản trị AI toàn cầu, khi Pháp định hướng lại cuộc thảo luận từ “rủi ro tận thế” sang tác động thực tế và cơ hội, bất chấp cảnh báo từ cộng đồng khoa học về rủi ro tiềm ẩn của công nghệ này.

Đặc phái viên của Tổng thống Pháp về AI, bà Anne Bouverot, chuẩn bị cho hội nghị thượng đỉnh AI Paris 2025. Ảnh: Harry Booth/Time

Mở rộng cuộc thảo luận

Khác với hội nghị thượng đỉnh AI tại Bletchley Park (Anh) vào tháng 11-2023 vốn tập trung vào rủi ro thảm họa, hội nghị ở Paris lần này cố gắng mở rộng phạm vi thảo luận. Thay vì chỉ tập trung vào các kịch bản AI có thể thoát khỏi kiểm soát của con người, hội nghị tại Paris xoay quanh 5 chủ đề cốt lõi: quản trị quốc tế, tác động lên lực lượng lao động, an ninh và an toàn, AI vì lợi ích công, đổi mới và văn hóa. “Không có bằng chứng nào về rủi ro đó hiện nay”, bà  Anne Bouverot, đặc phái viên AI của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, nói với Time trong cuộc phỏng vấn gần đây.

Cũng theo Time, Pháp đang thúc đẩy hai sáng kiến quan trọng. Thứ nhất là quỹ mới nhằm bảo đảm lợi ích của AI được phân phối rộng rãi, với cơ cấu đóng góp 50% từ chính phủ các nước, 25% từ doanh nghiệp và 25% từ các tổ chức từ thiện. Thứ hai là “Liên minh vì AI bền vững” với sự tham gia của các công ty lớn như Nvidia, IBM và Hugging Face – nền tảng trực tuyến phổ biến cho phép chia sẻ các mô hình AI mã nguồn mở và bộ dữ liệu, tập trung tiêu chuẩn hóa biện pháp đánh giá tác động môi trường của AI.

Bà Sasha Luccioni, trưởng bộ phận AI & Khí hậu tại Hugging Face, bày tỏ sự lạc quan về liên minh này. Hiện nay việc tính toán lượng khí thải từ AI gặp khó khăn do các công ty không chia sẻ thông tin về thời gian huấn luyện mô hình và các nhà cung cấp trung tâm dữ liệu không công bố chi tiết về mức tiêu thụ năng lượng của GPU (chip xử lý đồ họa, loại chip chuyên dụng để chạy các mô hình AI).

Cảnh báo từ giới khoa học

Trong khi Pháp cố gắng mở rộng nội dung thảo luận, nhiều nhà khoa học hàng đầu thế giới bày tỏ lo ngại việc hạ thấp tầm quan trọng của các vấn đề an toàn. “Quan điểm trong cộng đồng những người quan tâm đến an toàn là nó đã bị hạ cấp”, ông Stuart Russell, giáo sư kỹ thuật điện và khoa học máy tính tại Đại học California, Berkeley, và là đồng tác giả cuốn sách giáo khoa về AI được sử dụng tại hơn 1.500 trường đại học, nói với Time.

Những lo ngại này càng trở nên cấp thiết khi AI đang tiến bộ với tốc độ chóng mặt. Đầu năm 2024, mô hình AI tốt nhất chỉ đạt 2% điểm trong bài kiểm tra lập trình thực tế. Tháng 10-2024, một mô hình mới đạt 49%, đến tháng 12 tăng lên 71,7%. Xu hướng tương tự cũng được ghi nhận trong các bài kiểm tra toán học và câu hỏi khoa học cấp độ tiến sĩ, với tỷ lệ chính xác vượt quá 85%.

Ông Yoshua Bengio, người sáng lập kiêm Giám đốc khoa học của Viện AI Mila Quebec, được coi là một trong ba “cha đẻ của AI” nhờ công trình tiên phong về deep learning (học sâu – phương pháp học máy cho phép máy tính học từ dữ liệu thông qua nhiều lớp xử lý), nhận định với Time rằng, dù trong cộng đồng doanh nghiệp có cảm giác các thảo luận không còn bàn nhiều về rủi ro liên quan quyền tự chủ của AI, song các thông tin gần đây gây lo ngại ngày càng tăng trong cộng đồng khoa học. Đơn cử, tháng 12-2024, thử nghiệm của Apollo Research, tổ chức nghiên cứu về an toàn AI, cho thấy khi đối mặt với tình huống giả định về việc bị tắt, các mô hình AI tiên tiến, bao gồm o1 của OpenAI và một phiên bản của Claude của Anthropic, đã cố gắng (không thành công) sao chép chính mình sang máy chủ mới. Khi được hỏi về hành động này, các mô hình đôi khi nói dối để tránh bị phát hiện.

Trong cuộc đua phát triển AI, ranh giới giữa “hiểu biết” và “thận trọng” đang trở nên mong manh hơn bao giờ hết. Một bên là những nỗ lực của Pháp và các đối tác nhằm bảo đảm công nghệ này mang lại lợi ích thiết thực và công bằng cho toàn cầu. Bên kia là những cảnh báo từ các nhà khoa học hàng đầu về những rủi ro không thể lường trước.

TRẦN ĐẮC LUÂN