Đối thoại Shangri-La 2025, hội nghị thượng đỉnh an ninh hàng đầu châu Á, trở thành tâm điểm chú ý toàn cầu với nhiều diễn biến quan trọng, phản ánh sự phức tạp trong cục diện an ninh khu vực và toàn cầu.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron phát biểu tại Đối thoại Shangri-La 2025. Ảnh: IRIA NEWS

Sự kiện năm nay diễn ra tại Singapore từ ngày 30-5 đến 1-6, quy tụ hơn 600 đại biểu từ nhiều quốc gia, gửi thông điệp mạnh mẽ về mục đích chung, cam kết chung đối với hòa bình, sự cống hiến của các nước cho một Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và rộng mở.

Theo Viện Nghiên cứu Chiến lược quốc tế (IISS), đơn vị tổ chức, hội nghị ghi nhận chương trình nghị sự dày đặc với các chủ đề mở rộng ra ngoài thách thức an ninh truyền thống khi bao gồm cả an ninh mạng, an toàn hàng hải, khả năng phục hồi chuỗi cung ứng toàn cầu, an ninh lương thực…. Giám đốc điều hành IISS Bastian Giegerich cho biết: “Giữa thời điểm bất ổn địa chính trị gia tăng, các liên minh và quan hệ đối tác đang chịu áp lực. Đối thoại Shangri-La là cơ hội để các nước tranh luận về lựa chọn chính sách và cùng nhau tìm kiếm giải pháp trước thách thức an ninh cấp bách”.

Điểm đáng chú ý trong chương trình nghị sự là phiên họp riêng biệt để đánh giá tác động toàn cầu của chính sách thương mại Mỹ.

Sau diễn biến bất ngờ tại các diễn đàn an ninh châu Âu đầu năm 2025, nơi quan chức cấp cao Mỹ thông tin sẽ giảm cam kết an ninh ở châu Âu để ưu tiên khu vực khác, Đối thoại Shangri-La sẽ là nơi Washington làm rõ các ưu tiên chiến lược mới tại châu Á – Thái Bình Dương.

Trong bài phát biểu ngày 31-5, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth nhấn mạnh tầm quan trọng của Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương đối với lợi ích của Mỹ. Washington không tìm kiếm xung đột với bất kỳ ai nhưng sẽ “răn đe để bảo vệ lợi ích của mình”. Thông điệp chung của Mỹ và các nước trong khu vực là bảo đảm hòa bình, an ninh, ổn định cũng như đoàn kết chống lại các mối đe dọa đối với một Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và rộng mở. Washington khẳng định cam kết mạnh mẽ về tiếp tục tăng cường hợp tác quốc phòng với các nước ASEAN, bao gồm thông qua hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM+).

Global Times dẫn lời chuyên gia Da Wei tại Đại học Thanh Hoa (Trung Quốc) cho rằng ông Hegseth trình bày góc nhìn tổng quan tương đối đầy đủ về chiến lược của chính phủ Mỹ tại Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Song, so với chiến lược của tổng thống Mỹtiền nhiệm, tham vọng mới của chính quyền ông Trump hiện nay cho thấy sự tiếp nối hơn là thay đổi, trong đó điểm đáng chú ý là lời kêu gọi đồng minh châu Á tăng chi tiêu quốc phòng và chủ động hơn về chia sẻ gánh nặng.

Điểm nhấn khác là việc Tổng thống Pháp Emmanuel Macron trở thành nhà lãnh đạo châu Âu đầu tiên đảm nhận vai trò phát biểu chính tại khai mạc diễn đàn, cho thấy sự trở lại của châu Âu trong bức tranh địa chính trị châu Á.

Ông Macron kêu gọi xây dựng liên minh mới tích cực giữa châu Âu và châu Á, dựa trên chuẩn mực và nguyên tắc chung; đồng thời tránh bị lôi kéo vào cuộc cạnh tranh giữa các cường quốc, theo The Guardian. Ông đề xuất xây dựng quan hệ đối tác mới giữa ASEAN và châu Âu, tập hợp sức mạnh để thúc đẩy công nghệ, giải quyết thách thức thương mại, bảo vệ lợi ích chung toàn cầu, mang lại sự cân bằng trong thời kỳ khó khăn…

Giáo sư Wang Shuo của Đại học Ngoại ngữ Bắc Kinh nhận định với Global Times, rằng ông Macron đang cố gắng đưa Pháp và theo nghĩa mở rộng là châu Âu, trở thành “lực lượng trung gian ổn định” ở Đông Nam Á, cho thấy Paris là đối tác đáng tin cậy cho khu vực.

Sự kiện cũng chứng kiến các quốc gia châu Á, thay vì chỉ đứng giữa các cường quốc, đang tích cực định hình tiếng nói riêng. Các quốc gia Đông Nam Á nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì trật tự dựa trên luật lệ và vai trò trung tâm của ASEAN trong việc giải quyết tranh chấp khu vực. Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim khẳng định vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc an ninh khu vực, ủng hộ cấu trúc khu vực mở, minh bạch, bao trùm, dựa trên luật lệ, theo The Straits Times.

Sự hiện diện của các nhà lãnh đạo như Tổng thống Macron và Thủ tướng Ibrahim mang đến làn gió khác cho diễn đàn khi cả hai đều nổi tiếng với lập trường đối ngoại cân bằng, qua đó phản ánh mong muốn trong việc thúc đẩy đối thoại, hợp tác và duy trì thế cân bằng chiến lược giữa các siêu cường. Đây cũng là cách tiếp cận phù hợp bối cảnh Đông Nam Á nỗ lực khẳng định vai trò trung tâm và tránh bị cuốn vào các thế đối đầu. Theo IISS, các nước Đông Nam Á chủ động hơn trong việc thiết lập các cơ chế linh hoạt, cân bằng lợi ích, nỗ lực tìm kiếm những thiết chế đa phương thay thế để giảm phụ thuộc các trục quyền lực truyền thống.

THƯ LÊ