Syria một lần nữa đứng bên bờ vực của cuộc xung đột toàn diện khi giao tranh bùng phát giữa chính quyền mới ở Damascus và lực lượng trung thành với chế độ cũ. Tình hình bạo lực leo thang hiện nay đang ở mức nghiêm trọng nhất kể từ khi lực lượng nổi dậy Hayat Tahrir al-Sham (HTS) lật đổ cựu Tổng thống Bashar al-Assad và thiết lập chính phủ chuyển tiếp.

Một đoàn xe quân sự tiến về Aleppo để đối phó với các tay súng có liên hệ với nhà lãnh đạo bị lật đổ của Syria Bashar al Assad vào ngày 7-3. Ảnh: Reuters

Theo Reuters, giao tranh bắt đầu vào ngày 6-3, sau khi các chiến binh trung thành với chế độ Assad bị lật đổ mở cuộc tấn công có sự phối hợp trên diện rộng nhằm vào các lực lượng an ninh của chính quyền mới ở Jableh, thuộc tỉnh ven biển Latakia; đồng thời kêu gọi các cộng đồng khác nhau trên khắp Syria nổi dậy chống lại chính quyền Damascus. Để dập tắt cuộc nổi loạn có chuẩn bị kỹ càng này, ngày 7-3, lực lượng chính phủ phát động một chiến dịch lớn tại thị trấn Qardaha, tỉnh Latakia.

Theo truyền thông, không có gì ngạc nhiên khi trọng tâm bất ổn hiện nay là ở Latakia, một trong những khu vực sinh sống chủ yếu của người Alawite (chiếm khoảng 10% dân số Syria) từng ủng hộ rất mạnh mẽ cựu Tổng thống Bashar al-Assad. Kể từ khi ông Assad bị lật đổ, nhiều người vẫn chưa giao nộp vũ khí theo yêu cầu của chính quyền mới.

Theo Tổ chức Giám sát nhân quyền Syria (SNHR) có trụ sở tại Anh, tính đến chiều 9-3, các cuộc giao tranh khiến 745 dân thường, 125 thành viên lực lượng an ninh Syria và 148 người ủng hộ ông Assad thiệt mạng, cùng với số lượng lớn người bị thương. Có lo ngại cho rằng ước tính con số thương vong thậm chí còn cao hơn. “Dân thường phải gánh chịu hậu quả nặng nề nhất trong các cuộc giao tranh với hàng trăm người thiệt mạng trong các vụ xả súng tầm gần. Điện và nước đã bị cắt ở những khu vực xung đột. Hàng ngàn người đã phải chạy trốn vì lo sợ giao tranh lan rộng”, SNHR nhấn mạnh. Đây cuộc giao tranh đẫm máu nhất ở Syria kể từ khi chính quyền cũ sụp đổ hồi tháng 12-2024, đồng thời cũng là một trong những vụ bạo lực gây thương vong lớn nhất ở Syria kể từ năm 2011.

Làn sóng bạo lực mới nhất nêu bật những thách thức mà chính phủ chuyển tiếp Syria phải đối mặt trong việc xoa dịu các nhóm bị tước quyền, đặc biệt là những nhóm vẫn được trang bị vũ khí hạng nặng. The Guardian dẫn lời Tổng thống lâm thời Syria Ahmad al-Sharaa, cho biết những gì đang diễn ra hiện nay ở Syria là một trong những thách thức đã được lường trước. “Chúng ta phải bảo vệ sự đoàn kết dân tộc và nền hòa bình của đất nước. Bất kỳ ai làm tổn hại dân thường sẽ phải đối mặt với hình phạt nghiêm khắc”, ông Ahmad al-Sharaa tuyên bố.

Nhiều quốc gia khu vực và tổ chức quốc tế đã lên tiếng bày tỏ quan ngại sâu sắc về sự leo thang bạo lực nghiêm trọng này, đồng thời kêu gọi chính quyền quân sự Syria hành động có trách nhiệm để bảo vệ các tộc người thiểu số trong nước. Theo AFP, trong các tuyên bố riêng rẽ ngày 8-3, Liên đoàn Arab (AL) khẳng định đã và đang theo dõi sát tình hình an ninh ở Syria với mối quan ngại lớn, đồng thời lên án các hành vi bạo lực và giết người không kiểm soát, cũng như bất kỳ sự can thiệp nào từ bên ngoài vào tình hình nội bộ ở Syria.

Tuyên bố cho biết thêm, những diễn biến ở Syria đòi hỏi phải tập trung vào các chính sách và biện pháp tăng cường sự ổn định và hòa bình để ngăn chặn các nỗ lực gây bất ổn cho Syria và cản trở quá trình phục hồi của nước này. Sau các cuộc đụng độ ở tỉnh ven biển Latakia dẫn đến thương vong nghiêm trọng, Ai Cập ra tuyên bố tái khẳng định sự ủng hộ của Cairo đối với nhà nước Syria, các thể chế quốc gia và sự ổn định của nước này trước những thách thức về an ninh. Tương tự, Iran nhấn mạnh sự cần thiết phải bảo đảm an ninh và ổn định ở Syria; tạo điều kiện cho sự chung sống hòa bình của tất cả các nhóm người Syria; duy trì toàn vẹn lãnh thổ của Syria trước sự xâm phạm lãnh thổ từ bên ngoài. Pháp cũng kêu gọi chính quyền Syria tiến hành các cuộc điều tra độc lập có thể làm sáng tỏ những vụ việc dân thường thiệt mạng trong các vụ giao tranh.

Trong khi đó, các nhóm nhân quyền cho rằng, cam kết thực sự đối với việc bảo đảm công lý trong giai đoạn chuyển tiếp và một chính phủ bao trùm là chìa khóa để ngăn Syria rơi vào vòng xoáy bạo lực. Chính quyền chuyển tiếp của Syria dự định công bố thành lập chính phủ mới trong tháng 3-2025, dựa trên sự xem xét kỹ lưỡng vì đại diện cho sự đa dạng về tôn giáo và sắc tộc của Syria.

THƯ LÊ