Đồng Tháp Mười là tên gọi của vùng đất trũng, thường ngập nước nặng, dài ngày vào mùa mưa lũ, có vị trí ở phía đông sông Tiền ven biên giới Việt Nam – Campuchia, trải rộng trên ba tỉnh Long An, Tiền Giang và Đồng Tháp. Giữa vùng đất trũng của Đồng Tháp Mười là Vườn quốc gia Tràm Chim, có diện tích tự nhiên 7.588ha, thuộc địa phận 5 xã: Tân Công Sinh, Phú Đức, Phú Thọ, Phú Thành, Phú Hiệp.

Sếu đầu đỏ ở Vườn quốc gia Tràm Chim. Ảnh: Tư liệu

Vào mùa mưa, toàn vùng ngập nước mênh mông, có nơi sâu gần 3m. Mùa nắng, đồng đất khô hạn gắt gao. Vườn quốc gia Tràm Chim là loại rừng ngập nước còn sót lại với sinh cảnh độc nhất vô nhị ở Đông Dương, đây là một trong 8 vùng chim quan trọng nhất của Việt Nam, chiếm khoảng 1/4 số loài chim có ở Việt Nam. Nhiều loài chim đang bị đe dọa.

Ở đây gồm 198 loài chim nước, hơn 50 loài cá và bò sát cùng 191 loài thực vật, gần 3.000ha tràm và 1.000ha lúa ma, sen, súng, cỏ năn, lác, lau sậy… tạo nên quang cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp với mênh mông sông nước, bao la rừng tràm, ngút ngàn những đồng bưng và các thảm thực vật phong phú. Vùng đất “Sáu tháng đi bằng chân, sáu tháng đi bằng tay” là “bảo tàng sinh học”, một trung tâm du lịch sinh thái độc đáo, hấp dẫn được nhiều khách đến tham quan, học tập, nghiên cứu…

Đến với Tràm Chim vào mùa nước nổi từ tháng Tám đến tháng Mười Một khi lũ về, đi xuồng chạy vòng quanh, hoặc xuyên qua những cánh đồng, những khu rừng, bạn sẽ cảm nhận được vẻ đẹp tuyệt vời của một vùng đồng bưng hoang dã. Mùa khô, từ cuối tháng Mười Hai đến đầu tháng Năm hằng năm là lúc sếu đầu đỏ bay về Tràm Chim cư trú và tìm thức ăn, đặc biệt bay từ các cánh đồng của Thái Lan và Campuchia đến kiếm ăn rất đông. Củ năng là thức ăn mà đàn sếu mê thích, dù chúng phải bay hàng trăm cây số. Có thể bạn sẽ được chứng kiến những cảnh tượng kỳ thú, lạ mắt và vô cùng hấp dẫn. Nhiều con sếu đầu đỏ cao tới gần 2m, lông xám mượt, chân và cổ cao, đôi cánh dang rộng, chân xuôi chiều khi bay.

Chúng tụ tập trên những bãi đất rộng, thoáng trên những cánh đồng năn, bay lượn xập xòe, chấp chới, múa, nhảy những vũ điệu nhịp nhàng với những tiếng kêu, gọi bạn tình thánh thót, thường vào những khi hoàng hôn buông xuống với vầng thái dương mờ ảo sắp lặn khuất trên đồng cỏ. Bình minh lên. Chúng tôi xuống xuồng nhỏ đi vào khu A1 của Tràm Chim.

Xuồng chạy tốc độ vừa phải để khách có thể tham quan hai bên đường. Chim chóc rất nhiều, khi nghe tiếng động cơ xuồng máy đến gần, một bầy le le hàng trăm con, vụt bay vút lên cao rồi xoải cánh hướng về cụm rừng tràm xanh thẳm phía xa. Có mấy chú bói cá khoác áo xanh biếc, thản nhiên đậu trên những nhánh tràm. Vài con chim trích mồng đỏ tươi, lông xanh thẫm, đuôi vanh vảnh thoắt ẩn hiện trong những đám cỏ ven bờ kênh.

Sau khi vượt hết một phần con kênh vành đai của Tràm Chim, chiếc xuồng rẽ vào một con rạch nhỏ đầy sen. Sen mọc kín lối. Từ đài quan sát nhìn vào là cả một rừng tràm nguyên sinh trùng trùng, lớp lớp, thân to cả ôm, cao vút, lá vi vu, xào xạc trong gió sớm.

Giữa trung tâm Vườn quốc gia Tràm Chim có đài quan sát cao khoảng 20m, du khách có thể đi theo những bậc thang kiên cố lên đài. Từ trên cao phóng tầm mắt ra xa để thấy Tràm Chim hiện lên như một bức tranh thiên nhiên đa sắc, với những cánh rừng tràm bạt ngàn, những cánh đồng cỏ năn, sen, lúa trời đua nhau mọc xanh rì, tạo nên một hệ sinh thái ngập nước phong phú và đặc trưng. Khi mùa nước nổi về, cả khu vực khoác lên mình chiếc áo xanh mướt, chim muông bay rợp trời, tạo nên khung cảnh ngoạn mục, hấp dẫn…

Hiện nay, vườn quốc gia Tràm Chim được Nhà nước đầu tư, nâng cấp mở rộng thành một bảo tàng thiên nhiên, một trung tâm du lịch sinh thái hấp dẫn. Nhiều tổ chức bảo tồn thiên nhiên quốc tế đã tài trợ để duy trì, phát triển và bảo vệ Tràm Chim. Đặc biệt, Quỹ quốc tế về bảo vệ thiên nhiên (World Wildlife Fund – WWF) đã có những chương trình khảo sát, nghiên cứu nhằm hỗ trợ Vườn quốc gia Tràm Chim trong công tác bảo tồn sự đa dạng sinh học của môi trường sinh thái độc đáo.

ĐẶNG HOÀNG THÁM