Việc Mỹ rút khỏi Tổ chức Y tế thế giới (WHO) gây lo ngại về tương lai của WHO, đặc biệt là về vấn đề tài chính. Song, ở góc nhìn tích cực, đây có thể là cơ hội để định hình lại hệ thống y tế toàn cầu và đóng góp mạnh mẽ hơn của các quốc gia ở châu Á và châu Phi.

Trụ sở của Tổ chức Y tế thế giới tại Geneva (Thụy Sĩ). Ảnh: Keystone/Martial Trezzini

WHO với hơn 190 quốc gia thành viên đặt ra các ưu tiên về y tế và đưa ra các thỏa thuận về cách chia sẻ dữ liệu quan trọng, phương pháp điều trị và điều phối vắc-xin trong các trường hợp khẩn cấp quốc tế. Sự rút lui của Mỹ, một trong 61 thành viên sáng lập của WHO và nhà tài trợ lớn nhất, diễn ra trong bối cảnh thiết chế y tế lớn nhất thế giới này đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là trong việc điều hành và quản lý tài chính. Thực tế, ngân sách của WHO chỉ “tương đương với một bệnh viện lớn tại Mỹ”, tức là hết sức hạn hẹp so với trọng trách mà WHO đang phải gánh vác.

Trong khi đó, trao đổi với tạp chí Time, Tiến sĩ Tom Frieden, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành của tổ chức y tế phi lợi nhuận Resolvet, không chỉ từ các bệnh truyền nhiễm mà còn từ quá trình đô thị hóa và nạn phá rừng, được dự báo sẽ gia tăng do biến đổi khí hậu và các yếu tố khác. Điều đó khiến sự hợp tác toàn cầu về sức khỏe quan trọng hơn bao giờ hết.

Trang thehindu.com gần đây dẫn nhận định của các chuyên gia quốc tế cho rằng, trước những diễn biến nói trên, cấu trúc y tế toàn cầu đang đứng trước cơ hội để tái định hình. Họ cho rằng đã đến lúc WHO cần cải cách để trở nên hiệu quả hơn. Điều này bao gồm việc giảm bớt nhân sự, chuyển trụ sở chính đến các văn phòng khu vực ở châu Phi, châu Á, hoặc châu Mỹ Latinh, nơi các vấn đề sức khỏe đòi hỏi sự chú ý đặc biệt. Bên cạnh đó, việc chuyển trụ sở chính đến các khu vực này sẽ giúp giảm chi phí và tăng cường khả năng tập trung vào các vấn đề y tế cấp bách. Hơn nữa, WHO sẽ có thể phát huy tối đa khả năng của mình khi làm việc trực tiếp với các quốc gia đang đối mặt với những thách thức lớn về y tế.

Việc Mỹ rời khỏi WHO có thể gây trở ngại lớn đối với hệ thống y tế toàn cầu nhưng đây cũng là cơ hội để các quốc gia khác, đặc biệt là các nước đang phát triển, tham gia tích cực hơn, góp tiếng nói có sức nặng hơn vào việc định hình tương lai vận hành của WHO và hệ thống y tế toàn cầu nói chung. Trước sự vắng bóng của của Mỹ, các quốc gia Nam bán cầu, đặc biệt là ở châu Á và châu Phi, cần phải tăng cường vai trò của mình trong việc hỗ trợ WHO và bảo đảm y tế toàn cầu không bị gián đoạn. Các nước như Ấn Độ, Brazil, các quốc gia ở châu Phi cần hợp tác chặt chẽ để bù đắp khoảng trống tài trợ, đơn cử như thông qua các tổ chức như Nhóm các nền kinh tế mới nổi hàng đầu thế giới (BRICS).

Bên cạnh đó, việc đầu tư vào đào tạo các chuyên gia y tế toàn cầu tại các quốc gia này là đóng vai trò rất quan trọng. Đơn cử, với kinh nghiệm trong việc đối phó với các căn bệnh nhiệt đới, Ấn Độ có thể dẫn đầu trong việc đào tạo chuyên gia cho các quốc gia châu Phi. Đây là giải pháp hiệu quả và tiết kiệm chi phí, giúp nâng cao chất lượng y tế toàn cầu mà không phụ thuộc vào các quốc gia phát triển.

Việc Mỹ rút khỏi WHO đã tạo ra khoảng trống lãnh đạo, có khả năng cho phép các quốc gia hoặc liên minh tái thiết lập các ưu tiên về sức khỏe toàn cầu. Liên minh Châu Âu (EU), BRICS và các nước lớn khác có thể tận dụng thời điểm này để thúc đẩy cải cách và thiết lập một quy trình y tế đa phương cân bằng hơn. Theo CBS News, Kenneth Bernard, nghiên cứu viên thỉnh giảng tại Viện Hoover thuộc Đại học Stanford cho biết: “Việc Mỹ rút khỏi WHO để lại một khoảng trống trong vai trò lãnh đạo y tế toàn cầu mà Trung Quốc sẽ lấp đầy”.

THƯ LÊ