Đàm phán thương mại giữa Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) còn những bất đồng. Dù xuất hiện những tín hiệu tích cực từ cả hai phía nhưng đến nay chưa có đột phá rõ ràng và tương lai của thỏa thuận thương mại mới vẫn mịt mờ.

Một góc Cảng Long Beach ở California (Mỹ). Ảnh: https://www.visitlongbeach.com

Tín hiệu tích cực ban đầu

Đàm phán thương mại giữa Mỹ và EU đang thu hút sự chú ý đặc biệt bởi đây là hai nền kinh tế hàng đầu thế giới, chiếm gần 42% GDP toàn cầu. Quyết định vào phút chót của Tổng thống Mỹ Donald Trump gần đây về việc trì hoãn kế hoạch áp thuế 50% đối với hàng hóa nhập khẩu từ EU đến ngày 9-7, thay vì từ ngày 1-6 như tuyên bố trước đó đã giúp thị trường tài chính toàn cầu tạm “thở phào”, đồng thời mở ra cơ hội mới cho đàm phán thương mại song phương vốn đang lâm vào bế tắc.

Giới quan sát chỉ ra những thuận lợi trong cuộc đàm phán này. Trước hết, việc hoãn áp thuế cho phép Mỹ và EU có thêm thời gian để thảo luận và tìm kiếm giải pháp. EU quyết định hoãn triển khai các biện pháp đáp trả thuế quan đối với Mỹ trong 90 ngày, thể hiện thiện chí trong việc giải quyết tranh chấp thông qua đàm phán. Tiếp đến là cam kết rõ ràng từ hai bên về nỗ lực tăng tốc đàm phán và duy trì liên lạc chặt chẽ. Theo Reuters, Ủy viên Thương mại EU Maros Sefcovic đã có các cuộc điện đàm tích cực với Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick và Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer.

Thị trường chứng khoán “nhảy múa” theo các quyết định của ông Trump, bởi ngay sau thông báo hoãn áp thuế, trong phiên giao dịch 26-5, đồng euro tăng lên mức cao nhất kể từ cuối tháng 4-2025 và các thị trường chứng khoán châu Âu phục hồi.

Hóa giải những bất đồng

Phía sau nỗ lực nối lại đàm phán hiện nay là hàng loạt rào cản sâu sắc, đe dọa cản trở tiến trình thỏa thuận song phương bền vững giữa Eu và Mỹ. Các cuộc đàm phán đang vấp phải trở ngại lớn từ yêu cầu của Mỹ về những nhượng bộ đơn phương từ EU, đặc biệt trong việc mở cửa thị trường cho hàng hóa và dịch vụ Mỹ. Trong khi đó, EU muốn thỏa thuận mang tính đôi bên cùng có lợi, phản ánh nguyên tắc cân bằng và tôn trọng lẫn nhau trong thương mại quốc tế.

Một trong những rào cản lớn nhất hiện nay là những khác biệt ngày càng sâu sắc về chính sách công nghiệp. Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) của Mỹ, quy định hàng trăm tỷ USD hỗ trợ cho các công ty trong lĩnh vực năng lượng xanh, nhưng phần lớn các ưu đãi chỉ dành cho doanh nghiệp nội địa hoặc các nước có hiệp định thương mại tự do với Mỹ.

Điều này đồng nghĩa với việc phần lớn các công ty châu Âu bị loại khỏi chuỗi cung ứng được hưởng lợi từ chính sách mới. Tiếp đến, ông Trump vẫn cáo buộc EU lợi dụng Mỹ và “áp đặt các rào cản phi thuế quan đối với hàng hóa Mỹ”. Theo dữ liệu của Cục Phân tích kinh tế Mỹ (BEA), thâm hụt thương mại hàng hóa giữa Mỹ và EU năm 2024 ước tính lên tới 202 tỷ USD. Ở chiều ngược lại, EU lập luận rằng các tiêu chuẩn cao về an toàn, môi trường và sức khỏe là nền tảng không thể thỏa hiệp của thị trường nội khối. Mâu thuẫn này khiến các cuộc đàm phán thương mại dễ rơi vào thế giằng co khi mỗi bên đều cho rằng mình đang bị thiệt.

Nếu đàm phán thất bại, viễn cảnh vòng xoáy thuế quan “ăn miếng trả miếng” có thể nhanh chóng quay trở lại. EU đã chuẩn bị danh sách các biện pháp trả đũa, với kế hoạch áp thuế đối với hàng hóa Mỹ trị giá gần 100 tỷ euro (113 tỷ USD) nhằm vào các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Mỹ nếu không đạt thỏa thuận thương mại, theo The Washington Post.

Những biện pháp này không chỉ làm suy yếu quan hệ đồng minh xuyên Đại Tây Dương, mà còn tạo ra cú sốc tiêu cực cho kinh tế toàn cầu vốn đang mong manh vì lạm phát và xung đột địa chính trị. Do đó, một số quốc gia thành viên vẫn đang kêu gọi lãnh đạo EU giữ bình tĩnh. Giáo sư kinh tế Mary Lovely, thành viên cấp cao Viện Kinh tế quốc tế Peterson, cho rằng mức thuế 50% đối với EU rất có thể là “chiêu trò đàm phán” của ông Trump, vì trước đây chính ông đã rút lại chính sách thuế quan sau khi áp dụng đường lối cứng rắn.

Hiện tại, nhiều mặt hàng của EU như thép, nhôm và ô-tô đã phải chịu mức thuế nhập khẩu của Mỹ từ 10% đến 25%. Nếu không có thỏa thuận nào đạt được vào tháng 7-2025, mức thuế này có thể tăng lên 50%, đe dọa nghiêm trọng đến các ngành công nghiệp chủ chốt của EU như ô-tô của Đức, hàng tiêu dùng cao cấp của Pháp hay thực phẩm của Ý. Theo Bloomberg Economics, mức áp thuế 50% của ông Trump sẽ ảnh hưởng đến kim ngạch thương mại trị giá 321 tỷ USD giữa Mỹ và EU, làm giảm GDP của Mỹ khoảng 0,6% và đẩy giá cả tăng hơn 0,3%.

Quan hệ thương mại Mỹ – EU không chỉ mang ý nghĩa song phương mà còn là phép thử cho tương lai của trật tự kinh tế quốc tế. Thời hạn 9-7 được coi là thời điểm vàng để hai bên tìm ra tiếng nói chung, nếu không muốn rơi vào cuộc đối đầu thuế quan toàn diện.

THƯ LÊ