Vào tháng 9 năm 1928, Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên đã khởi xướng phong trào “vô sản hóa”, điều động hội viên tham gia vào các nhà máy, hầm mỏ và đồn điền để làm việc cùng công nhân. Mục đích của phong trào này là nhằm truyền bá chủ nghĩa Mác – Lênin, nâng cao nhận thức giai cấp công nhân và tạo ra nền tảng cho việc hình thành một chính đảng vô sản. Đến tháng 3 năm 1929, chi bộ cộng sản đầu tiên đã được thành lập tại Hàm Long, Hà Nội, đánh dấu khởi đầu cho phong trào thành lập Đảng Cộng sản.

Các đảng viên Đảng Cộng sản năm 1930 tại cuộc tọa đàm nhân kỷ niệm 50 năm Ngày thành lập Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Quảng Nam – Đà Nẵng (28-3-1930 – 28-3-1980). Ảnh tư liệu

Ngày 28 tháng 3 năm 1930: Một cột mốc lịch sử đáng nhớ của Đảng bộ thành phố

Vào ngày 17 tháng 6 năm 1929, Đông Dương Cộng sản Đảng được chính thức thành lập, xác định vai trò của giai cấp công nhân và thực hiện sự liên kết giữa công – nông trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc. Trong bối cảnh này, Xứ ủy Trung Kỳ của Đông Dương Cộng sản Đảng được thiết lập với cơ quan đặt tại Vinh (Nghệ An) và một cơ quan khu vực tại Đà Nẵng. Tháng 9 năm 1929, Đảng bộ Đông Dương Cộng sản Đảng Quảng Nam được thành lập với ban lãnh đạo lâm thời do các đồng chí Phan Văn Định (bí thư), Phạm Thâm (phó bí thư) và Nguyễn Thái làm thành viên.

Tại Đà Nẵng, Thị ủy lâm thời Tourane do Xứ ủy Trung Kỳ của Đông Dương Cộng sản Đảng tổ chức vào cuối năm 1929, trong đó các đồng chí Hồ Sĩ Thiều (bí thư), Nguyễn Thông và Nguyễn Thị Giảng là thành viên. Cơ quan phụ trách Xứ ủy Trung Kỳ về sau trở thành Thị đảng bộ Tourane, đóng tại Thạc Gián. Vào tháng 12 năm 1929, sự ra đời của Tổng Công hội Đà Nẵng đã đánh dấu bước tiến quan trọng trong phong trào công nhân tại đây.

Ba tổ chức cộng sản: Đông Dương Cộng sản Đảng, An Nam Cộng sản Đảng và Đông Dương Cộng sản Liên đoàn đã xuất hiện, phản ánh sự phát triển tất yếu của phong trào cách mạng cũng như nhu cầu về sự thống nhất lãnh đạo. Trong ngữ cảnh đó, vào ngày 3 tháng 2 năm 1930, dưới sự dẫn dắt của đồng chí Nguyễn Ái Quốc, hội nghị hợp nhất ba tổ chức cộng sản tại Cửu Long (Trung Quốc) đã quyết định thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam.

Ngày 28 tháng 3 năm 1930, Ban Chấp hành lâm thời Tỉnh ủy Quảng Nam đã triệu tập họp và quyết định thành lập Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tại tỉnh Quảng Nam (bao gồm cả Đà Nẵng), đồng thời ban hành Thông cáo về việc thành lập Đảng bộ, khẳng định sự thống nhất tổ chức và vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Đây là một tài liệu rất đặc biệt đối với Đảng bộ Quảng Nam và Đảng bộ Đà Nẵng, khác với các vùng khác trên cả nước. Thông cáo cho biết: “Việc thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam là kết quả của nhiều năm phấn đấu của công nhân, nông dân và các tầng lớp bị áp bức trong xã hội, chống lại sự đô hộ của thực dân Pháp và chế độ phong kiến Nam triều.

Trong hành trình đấu tranh ấy, nhiều chiến sĩ cách mạng và quần chúng lao động đã hy sinh, chịu đựng tù đày và tra tấn tàn bạo. Chính vì lẽ đó, sự hiện diện của Đảng Cộng sản Việt Nam ngày nay là thành quả từ cuộc chiến quyết liệt chống lại kẻ thù. Vì vậy, những người lao động…Thuyền, nông dân cùng những người lao động cần tin tưởng và luôn bảo vệ Đảng. Chúng tôi thông báo tới các đồng chí cộng sản và đồng chí Đảng Tân Việt rằng Ban Tỉnh ủy lâm thời tỉnh Quảng Nam của Đảng Cộng sản Việt Nam đã được thành lập nhằm hướng dẫn công nông binh và các tầng lớp lao động nghèo khổ trong cuộc đấu tranh thực hiện chính cương của Đảng

Trong hồi ký mang tên “Mầm giống”, đồng chí Phan Văn Định đã chia sẻ rằng, sau khi Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Quảng Nam được thành lập, chúng tôi đã nhận được chỉ thị từ Xứ ủy để sắp xếp lại cơ cấu lãnh đạo công tác. Tôi được bầu làm bí thư, đồng chí Phạm Thâm giữ vai trò phó bí thư, còn đồng chí Trần Kim Bảng đảm nhiệm thường trực cơ quan và đồng chí Phạm Lang phụ trách Điện Bàn.

Mới thành lập, Ban Chấp hành Đảng bộ lâm thời tỉnh Quảng Nam đã bao gồm các đồng chí: bí thư Phan Văn Định, phó bí thư Phạm Thâm, ủy viên thường trực Trần Kim Bảng cùng hai đồng chí Trần Đại Quả và Lê Tuất. Ngày 28 tháng 3 năm 1930 đã đánh dấu một mốc son quan trọng trong lịch sử Đảng bộ tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng.

Đến tháng 7 năm 1930, khi Tỉnh ủy Quảng Nam chuyển từ Hội An về Điện Bàn, tháng 8 cùng năm, theo đề xuất của đồng chí Phan Văn Định, Tỉnh ủy đã triệu tập họp để bầu đồng chí Phạm Thâm làm bí thư và đồng chí Phan Văn Định làm phó bí thư. Danh sách Tỉnh ủy mới đã được Xứ ủy Trung Kỳ phê duyệt, và đề nghị tổ chức biểu tình ủng hộ cao trào Xô viết Nghệ Tĩnh.

Tại Đà Nẵng, sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, Thị đảng bộ Tourane của Đông Dương Cộng sản đảng đã được chuyển đổi thành Thị đảng bộ của Đảng Cộng sản Việt Nam. Thị ủy lâm thời Tourane cũng được chuyển đổi tương ứng. Phong trào đấu tranh của công nhân tại các nhà máy, bưu điện, hỏa xa đã phát triển mạnh mẽ, tạo ra nền tảng vững chắc cho cách mạng trong tương lai. Sự kiện rải truyền đơn và treo cờ đảng trong thành phố nhân ngày Quốc tế lao động (1 tháng 5 năm 1930) và sự hoạt động của đồng chí Nguyễn Sơn Trà tạo ra những chi bộ đảng, tổ phụ nữ và tổ cứu tế đỏ, đã dẫn đến việc đồng chí Hồ Sỹ Thiều, Bí thư Thị đảng bộ Tourane thời kỳ đầu, đề cử đồng chí Nguyễn Sơn Trà thay thế mình trong vai trò bí thư.

Một bước ngoặt lịch sử đã diễn ra với việc thành lập Thị đảng bộ Tourane, ghi dấu ấn quan trọng trong phong trào cách mạng tại Quảng Nam và Đà Nẵng. Sự xuất hiện của Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam không chỉ thống nhất lực lượng cách mạng mà còn mở ra giai đoạn đấu tranh cho dân tộc, dân chủ dưới ngọn cờ của Đảng, góp phần vào sự nghiệp giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước. Đây chính là bước phát triển tự nhiên của phong trào cách mạng trong những năm cuối thập niên 1920, khi chủ nghĩa Mác – Lênin được lan tỏa mạnh mẽ và giai cấp công nhân đang trưởng thành. Từ phong trào “vô sản hóa” đến việc hình thành các tổ chức tiền thân của Đảng, sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam vào ngày 3 tháng 2 năm 1930 cho thấy các chiến sĩ cách mạng ở Đà Nẵng đã kiên trì đấu tranh và góp sức quan trọng vào việc thống nhất tổ chức và lãnh đạo phong trào cách mạng.

Cuộc vận động thành lập Đảng bộ thành phố Đà Nẵng (Thị đảng bộ Tourane) đã khẳng định sự chuyển mình trong lịch sử cách mạng của Đà Nẵng, tạo nền tảng vững chắc cho phong trào đấu tranh giành độc lập, bảo vệ và xây dựng quê hương. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, các thế hệ cán bộ, đảng viên cùng nhân dân thành phố đã dũng cảm đấu tranh, góp phần vào thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám, trong các cuộc kháng chiến chống thực dân và đế quốc, cũng như trong công cuộc xây dựng đất nước trong hòa bình. Những bài học về tinh thần đoàn kết, sự kiên trì trong cách mạng và các phương pháp vận động quần chúng vẫn giữ giá trị quan trọng trong công tác xây dựng hiện nay.Đảng và sự phát triển của phong trào cách mạng trong thời đại ngày nay

Trong kỷ nguyên mới, thời điểm mà dân tộc ta đang khẳng định vị thế trên bản đồ thế giới, tinh thần khởi nguồn từ những ngày đầu thành lập Đảng bộ Tourane vẫn tiếp tục soi sáng con đường phát triển của thành phố Đà Nẵng. Từ một đô thị chịu nhiều ảnh hưởng nặng nề của chiến tranh, Đà Nẵng đã vươn mình trở thành một trung tâm kinh tế và xã hội mang tính chiến lược tại miền Trung, và không chỉ dừng lại ở đó, mà còn phấn đấu trở thành một đô thị văn minh, hiện đại và đáng sống. Những thành tựu nổi bật về hạ tầng, công nghệ, du lịch, giáo dục và đổi mới sáng tạo đều ghi dấu ấn mạnh mẽ từ sự lãnh đạo khéo léo và kế thừa di sản cách mạng kiên cường của các thế hệ đi trước.

Thế hệ trẻ hiện nay không ngừng kế thừa và phát huy những giá trị quý báu của lịch sử, mang trong mình khát vọng biến Đà Nẵng thành một thành phố không chỉ nổi bật trong lòng người dân Việt Nam mà còn vươn tầm ra khu vực, góp phần xây dựng một đất nước hùng mạnh và thịnh vượng.

Người viết: BÙI XUÂN
Chức vụ cũ: Nguyên Ủy viên Ban Chấp hành Hội Khoa học lịch sử Việt Nam

Tài liệu tham khảo:

1. Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh – Viện Lịch sử Đảng: Lịch sử biên niên Đảng Cộng sản Việt Nam, tập I, Nguyễn Ái Quốc tìm đường giải phóng dân tộc và các tổ chức tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2009.
2. Tỉnh ủy Quảng Nam – Thành ủy Đà Nẵng: Lịch sử Đảng bộ Quảng Nam – Đà Nẵng (1930 – 1975), NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2006.
3. Đảng bộ thành phố Đà Nẵng: Lịch sử Đảng bộ thành phố Đà Nẵng, tập I, 1925 – 1954, NXB Đà Nẵng, 1996.
4. Ban Nghiên cứu lịch sử Đảng và Hội Văn học – Nghệ thuật Quảng Nam – Đà Nẵng: Buổi đầu gieo hạt, 1980.
5. Ban Tuyên giáo Thành ủy Đà Nẵng: Đi theo Đường Cách mạng, NXB Đà Nẵng, 2014.

Nguồn: Báo Đà Nẵng