Quyết định tăng gấp đôi thuế nhập khẩu nhôm và thép của Tổng thống Mỹ Donald Trump không chỉ làm rung chuyển thị trường Mỹ mà còn gây lo ngại sâu sắc về một cuộc chiến thương mại mới trên phạm vi toàn cầu.

Quyết định ký sắc lệnh tăng gấp đôi thuế nhập khẩu thép và nhôm từ 25% lên 50% có hiệu lực từ sáng 4-6 của ông Trump không chỉ làm dậy sóng các thị trường tài chính mà còn gửi đi tín hiệu báo động đến các đối tác thương mại từ châu Âu đến châu Á.

Động thái này đánh dấu bước leo thang mới trong chính sách thương mại của ông Trump, với mục tiêu tuyên bố là “bảo vệ an ninh quốc gia” và ngăn chặn “việc đổ hàng giá rẻ” từ các nước bên ngoài vào Mỹ, theo Financial Times.

Tác động kinh tế từ quyết định này bắt đầu lan tỏa khắp nền kinh tế hàng đầu thế giới. Giá thép tại Mỹ tăng 16% kể từ khi ông Trump nhậm chức vào tháng 1-2025, theo Independent, đẩy chi phí lên mức 984 USD/tấn, cao hơn đáng kể so với 690 USD ở châu Âu và 392 USD ở Trung Quốc. Các doanh nghiệp Mỹ, đặc biệt là doanh nghiệp ngành ô-tô, đang gánh chịu hậu quả nặng nề. Theo Nikkei Asia, công ty Ford Motor, dù mua 85% thép từ nguồn nội địa, vẫn dự báo thuế quan sẽ gây thiệt hại 1,5 tỷ USD cho lợi nhuận hằng năm.

Ngành xây dựng và các nhà sản xuất cũng đối mặt với áp lực tương tự. Yuji Matsumoto, nhà phân tích nghiên cứu tại Nomura Securities, nhận định với Nikkei Asia: “Có khả năng mạnh mẽ rằng giá sẽ tăng trở lại”. Tình trạng này có thể buộc các công ty phải chuyển gánh nặng chi phí tăng lên người tiêu dùng, từ những sản phẩm hằng ngày như lon súp đến các mặt hàng lớn như ô-tô và tủ lạnh inox.

Phản ứng quốc tế với quyết định của ông Trump diễn ra gay gắt và tức thì. Canada, quốc gia là nhà cung cấp thép và nhôm lớn nhất cho Mỹ, cảnh báo về “sự gián đoạn hàng loạt” và những tổn thất việc làm, theo CNBC. Liên minh châu Âu chỉ trích mạnh mẽ động thái này trong cuối tuần qua, cảnh báo áp dụng biện pháp trả đũa và lập luận quyết định này “làm gia tăng sự bất ổn nền kinh tế toàn cầu và tăng chi phí cho người tiêu dùng cũng như doanh nghiệp ở cả hai bờ Đại Tây Dương”.

Tuy nhiên, những hậu quả không mong muốn của chính sách này có thể mang lại lợi ích bất ngờ cho các đối thủ. Ông Josh Spoores, chuyên gia phân tích thép châu Mỹ tại CRU, công ty tư vấn, phân tích thị trường và tổ chức sự kiện độc lập, chuyên về các lĩnh vực khai khoáng, kim loại và phân bón tại Anh, dự đoán trên Nikkei Asia: “Tin tức thuế quan mới nhất có thể khiến thép được chuyển hướng sang các thị trường khác như châu Âu, gây áp lực giảm giá ở những khu vực đó”.

Nghịch lý là chính sách nhằm ngăn chặn thép Trung Quốc có thể tạo ra hiệu ứng ngược. Kể từ tháng 3-2025, khối lượng thép nhập khẩu từ Trung Quốc vào Mỹ tăng lên. Điều này cho thấy nếu giá thép Mỹ tiếp tục tăng, vật liệu nhập khẩu từ các nước như Trung Quốc có thể trở nên rẻ hơn khi so sánh, khuyến khích sự phụ thuộc nhiều hơn vào thép nhập khẩu.

Financial Times cho biết, chỉ có Anh được hưởng đặc quyền tạm thời, với mức thuế duy trì ở 25% nhờ thỏa thuận thương mại ký kết tháng 5-2025, mặc dù điều này có thể thay đổi sau ngày 9-7 nếu London không tuân thủ các khía cạnh liên quan của thỏa thuận.

Mỹ là nước nhập khẩu thép lớn nhất thế giới với lượng nhập khẩu chiếm 30% tiêu thụ thép trong năm 2023, theo Nikkei Asia. Giá thép trong nước hiện gấp đôi mức trung bình toàn cầu, tính đến ngày 26-5, một tấn có giá 901 USD theo hệ thống chuẩn giá thép toàn cầu SteelBenchmarker vốn được các doanh nghiệp trong ngành thép thường xuyên tham khảo và định giá giao dịch.

Canada và Mexico là những nhà cung cấp thép lớn nhất cho Mỹ, với các nguồn chính khác bao gồm Brazil, Hàn Quốc và Đức, theo CNBC. Riêng Liên minh châu Âu đã xuất khẩu 3,89 triệu tấn thép vào Mỹ trong năm 2024.

Tác động tài chính đã bắt đầu hiện rõ. Hãng xe BMW (Đức) đã tách riêng tác động dự kiến từ các loại thuế khác nhau trong kết quả 2024 và cảnh báo về tác động tiêu cực lên đến “một khoản tiền hàng trăm triệu ở mức cao” chỉ từ thuế 25% hiện tại đối với thép và nhôm. Với mức thuế mới 50%, các tác động này có thể tăng gấp đôi.

TRẦN ĐẮC LUÂN