Trong bối cảnh xung đột Nga-Ukraine sắp bước sang năm thứ ba, các diễn biến gần đây cho thấy cả hai bên đều bày tỏ thiện chí trong việc tìm kiếm giải pháp hòa bình thông qua đối thoại dẫu vẫn còn nhiều thách thức cần vượt qua.

Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov hoan nghênh việc lần đầu tiên vấn đề NATO được xác định là điều mà Mỹ sẵn sàng thảo luận nghiêm túc. Ảnh: Getty Images

Những ngày gần đây, truyền thông quốc tế đồng loạt đưa tin quan chức của cả Nga và Ukraine tuyên bố sẵn sàng đối thoại. Trong diễn biến mới nhất, theo TASS, trả lời phỏng vấn kênh ITV (Anh), Đại sứ Nga tại London Andrey Kelin cho biết, Nga sẵn sàng đối thoại nghiêm túc về giải pháp hòa bình cho xung đột tại Ukraine, nhưng không thay đổi lập trường trước đây của mình. Theo ông, Nga sẵn sàng tiến hành đàm phán dựa trên dự thảo thỏa thuận hòa bình đã được đưa ra tại Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ) vào mùa Xuân 2022.

Trước đó, AFP đưa tin, trong cuộc phỏng vấn với nhà báo người Anh Piers Morgan ngày 4-2, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tuyên bố chấp nhận phương án đàm phán trực tiếp với Tổng thống Nga Vladimir Putin nếu đó là “cách duy nhất để mang lại hòa bình cho người dân Ukraine”, đồng thời nói thêm rằng đàm phán sẽ có “bốn bên tham gia”. Phát biểu này dường như phản ánh sự thay đổi rõ ràng trong lập trường của ông Zelensky, bởi trong quá khứ ông nhiều lần từ chối đàm phán và thậm chí ký sắc lệnh cấm mọi cuộc đàm phán với Nga và với ông Putin. Ông Zelensky không nêu rõ những người tham gia đàm phán là ai nhưng trước đó nhà báo Morgan tiết lộ các cuộc đàm phán giả định giữa Nga, Ukraine, Liên minh châu Âu (EU) và Mỹ.

Diễn biến đáng chú ý là cách Mỹ sẽ thể hiện vai trò trung gian trong tiến trình đàm phán. Theo các nguồn tin, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã lên lịch họp với cả Ukraine và Nga, khi mô tả các cuộc thảo luận đang diễn ra khá tốt. Ông Keith Kellogg, đặc phái viên của ông Trump về Nga và Ukraine, thậm chí còn tuyên bố Washington có “chiến lược vững chắc” để chấm dứt xung đột chỉ trong vòng vài tháng. Trong khi đó, ngày 5-2, TASS đưa tin, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov cho biết, Nga hoan nghênh quan điểm của ông Trump khi cho rằng việc Ukraine muốn gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) là vấn đề đáng lo ngại.

“Lần đầu tiên, trong một trong những bài phát biểu đầu tiên của mình, khi chỉ trích lập trường của chính quyền người tiền nhiệm Joe Biden về cuộc khủng hoảng Ukraine, Tổng thống Trump thẳng thắn chỉ ra rằng việc kéo Ukraine vào NATO là sai lầm lớn. Đây là lần đầu tiên vấn đề NATO được xác định là điều mà Mỹ sẵn sàng thảo luận nghiêm túc”, TASS trích dẫn lời của Ngoại trưởng Lavrov. Ông Lavrov nhận định, những phát biểu của Trump có thể báo hiệu sự thay đổi trong chính sách của Mỹ. Đây là diễn biến rất quan trọng vì Washington là bên cuối cùng sẽ đưa ra quyết định liên quan đến tư cách thành viên NATO của Ukraine.

Theo TASS, Nga vừa đề xuất triệu tập Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc (LHQ) vào ngày 17-2 để thảo luận về vấn đề Ukraine, trùng với kỷ niệm 10 năm thông qua Nghị quyết 2202 phê duyệt gói biện pháp thực hiện Thỏa thuận Minsk. Theo Phó Đại diện thường trực thứ nhất của Nga tại LHQ Dmitry Polyansky, đây sẽ là cơ hội tốt để nói về sự thất bại của ngoại giao phòng ngừa do hành động của các nhà tài trợ phương Tây dành cho Kiev vốn khiến xung đột kéo dài.

Dẫu Nga và Ukraine phát tín hiệu đàm phán, nhưng tiến trình hòa bình vẫn còn nhiều thách thức lớn cần ý chí và nỗ lực của các bên để vượt qua. Nga đang tiến hành những cuộc tiếp xúc rất sơ bộ với phía Mỹ để thăm dò các lập trường và xác định phạm vi có thể đạt thỏa thuận. “Còn quá sớm để nói. Chúng tôi chưa nghe bất kỳ đề xuất nghiêm túc nào cho đàm phán”, TASS dẫn lời Đại sứ Andrey Kelin nói.

Sắc lệnh cấm đàm phán với Nga của Ukraine hiện vẫn là trở ngại lớn đối với bất kỳ đàm phán nào giữa hai bên. Nga sẽ không sẵn sàng đi đến bất kỳ thỏa thuận nào cho đến khi Ukraine tổ chức bầu cử tổng thống mới bởi theo lập trường của Nga, ông Zelensky hiện không có đủ tính hợp pháp để ký bất kỳ thỏa thuận nào vì nhiệm kỳ tổng thống của ông đã kết thúc vào tháng 5-2024 và không có cơ chế hiến pháp nào để gia hạn.

Tháng 1-2025, TASS dẫn lời giải thích của Tổng thống Putin: “Nếu chúng tôi bắt đầu đàm phán ngay bây giờ, các cuộc đàm phán sẽ là bất hợp pháp. Bởi vì khi người đứng đầu chính quyền ký sắc lệnh này, ông Zelensky còn là một tổng thống hợp pháp. Nhưng giờ ông ấy không thể hủy bỏ sắc lệnh được nữa, vì ông ấy không còn là tổng thống hợp pháp. Tuy nhiên, nhà lãnh đạo Nga lưu ý, điều này có thể được thực hiện một cách hợp pháp bởi chủ tịch Quốc hội theo Hiến pháp Ukraine, theo TASS. Ngoài ra, ông Putin cam kết triển khai một nhóm chuyên gia pháp lý để đánh giá thẩm quyền của bất kỳ nhóm đàm phán nào từ Ukraine và xác định xem họ có đủ tư cách pháp lý để ký một thỏa thuận hay không.

THƯ LÊ