Trước các hạn chế xuất khẩu nghiêm ngặt từ Mỹ, ngành công nghiệp bán dẫn của Trung Quốc đang chứng kiến sự bứt phá mạnh mẽ, với hàng loạt công ty nội địa nổi lên như những “ngôi sao sáng” trong lĩnh vực thiết bị sản xuất và chip AI. Một trong những cuộc đua công nghệ quyết liệt nhất thế kỷ XXI đang chứng kiến cuộc cạnh tranh gay gắt giữa Mỹ và Trung Quốc.

Theo SCMP, SiCarrier là cái tên mới nổi tại Thâm Quyến, đang trở thành biểu tượng cho làn sóng công nghệ phục vụ đất nước của Trung Quốc. Chỉ sau 3 năm thành lập, công ty tìm cách huy động 2,8 tỷ USD, đặt mục tiêu định giá tới 11 tỷ USD. Điều đáng nói là SiCarrier không chỉ sản xuất các thiết bị chip cơ bản, mà còn công bố các bằng sáng chế về hệ thống quang khắc, lĩnh vực vốn bị phương Tây độc quyền.

Trong bối cảnh ASML (Hà Lan) bị Mỹ gây áp lực ngừng xuất khẩu công nghệ EUV và DUV tiên tiến, Trung Quốc hiểu rằng nếu không làm chủ thiết bị sản xuất, đặc biệt là lithography, thì “giấc mơ chip” sẽ mãi dang dở. Sự trỗi dậy của SiCarrier vì thế không đơn thuần là câu chuyện khởi nghiệp, mà là biểu tượng của sự phản công chiến lược của Trung Quốc trong cuộc chiến công nghệ toàn cầu.

Sau khi Mỹ cấm xuất khẩu các chip AI như Nvidia A100 và H100 sang Trung Quốc, tưởng chừng các phòng lab AI của Bắc Kinh sẽ đình trệ. Nhưng thực tế lại diễn ra ngược lại. Cambricon, startup được hậu thuẫn bởi Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, tung ra các giải pháp thay thế và cổ phiếu tăng gấp 4 lần chỉ trong một năm. Huawei, sau cú ngã vì lệnh cấm, cũng đang gây tiếng vang với chip Ascend và cụm CloudMatrix được đánh giá là có thể cạnh tranh với cụm NVL72 của Nvidia, mặc dù vẫn tiêu tốn năng lượng hơn.

Quan trọng hơn, Trung Quốc đạt bước tiến ngoài mong đợi trong mảng chip nhớ băng thông cao (HBM), linh kiện then chốt trong các hệ thống AI hiện đại. Theo nhiều nguồn tin, ChangXin Memory Technologies (CXMT), nhà sản xuất chip DRAM hàng đầu của Trung Quốc, đã hợp tác với công ty đóng gói và thử nghiệm chip Tongfu Microelectronics để phát triển các mẫu chip HBM.

Theo TechInsights, Trung Quốc là khách hàng lớn nhất thế giới về thiết bị sản xuất wafer trong 2 năm liên tiếp, chiếm tới 40% doanh số toàn cầu năm 2024. Nhưng điểm đáng chú ý hơn là sự gia tăng tỷ trọng thiết bị nội địa, từ 5,1% năm 2020 lên 11,3% năm nay. Đây là tín hiệu cho thấy các nhà sản xuất Trung Quốc không chỉ “chạy theo” mà đang “định hình lại” chuỗi giá trị.

Naura đã phát triển kỹ thuật phủ silicon-germanium, lĩnh vực vốn do Applied Materials thống trị. AMEC cũng ra mắt công cụ xử lý NAND thay thế Lam Research. Những tiến bộ này, dù chưa thể sánh ngang với công nghệ phương Tây, nhưng tốc độ phát triển cho thấy khoảng cách đang dần được thu hẹp, không phải trong vài thập kỷ, mà trong vài năm.

Dù những tiến bộ là rõ rệt, nhưng Trung Quốc vẫn đối mặt nhiều điểm nghẽn mang tính cấu trúc. SMEE, nhà sản xuất lithography duy nhất của Trung Quốc, mới chỉ đạt tới thiết bị 90nm, trong khi thế giới đã xuống tới 3nm và chuẩn bị bước vào kỷ nguyên 2nm.

Bên cạnh đó, Trung Quốc vẫn phụ thuộc vào phần mềm và công cụ thiết kế, khi CUDA của Nvidia vẫn là tiêu chuẩn “vàng” cho phát triển AI… Một trong những câu hỏi quan trọng nhất không nằm ở công nghệ, mà ở thị trường. Liệu các doanh nghiệp tư nhân có sẵn sàng từ bỏ sản phẩm phương Tây đã chứng minh hiệu quả để quay sang dùng chip nội địa?

Trong quá khứ, câu trả lời thường là “không”, bởi vì lý do hiệu năng, độ ổn định và chi phí. Tuy nhiên, chính áp lực chính trị, gián đoạn nguồn cung và việc Mỹ siết xuất khẩu đang khiến tư duy thị trường thay đổi rõ rệt trong quan điểm của nhiều doanh nghiệp Trung Quốc, “sống sót” giờ đồng nghĩa với “sống nội”.

Có thể thấy, chiến lược kiềm chế của Mỹ nhằm làm chậm đà tiến của Trung Quốc về công nghệ lõi vô hình trung lại tạo ra động lực chưa từng có để Bắc Kinh đẩy nhanh tự cường bán dẫn. Cuộc chơi chip không còn là chuyện riêng của công nghệ, mà là cuộc đua về quyền lực, tự chủ và định hình tương lai địa chính trị. Rõ ràng Trung Quốc đã bước ra khỏi vai trò “người tiêu dùng công nghệ” để nỗ lực định vị người tiên phong về công nghệ đổi mới.

HÙNG LÂM