Số ca mắc mới HIV trên địa bàn thành phố thời gian gần đây được phát hiện chủ yếu lây nhiễm qua đường tình dục, trong đó lây nhiễm qua quan hệ đồng giới có dấu hiệu gia tăng. Điều này dấy lên nhiều mối lo ngại về kiểm soát và ngăn ngừa HIV lây nhiễm trong cộng đồng, đòi hỏi ngành y tế phải thay đổi biện pháp truyền thông phòng, chống.

Ngành y tế thành phố tuyên truyền phòng, chống HIV cho đoàn viên, thanh niên. Ảnh: TRÍ DŨNG

Sở Y tế cho biết, năm 2024, trên địa bàn thành phố phát hiện 200 trường hợp dương tính với  HIV (78 trường hợp hộ khẩu Đà Nẵng, 122 trường hợp ngoại tỉnh). Đa số các trường hợp lây nhiễm qua đường tình dục, trong đó khoảng 30% thuộc nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới. Theo lãnh đạo Sở Y tế, hiện nay sự dịch chuyển mô hình lây nhiễm đang là một khó khăn lớn trong việc ngăn ngừa HIV/AIDS. Nếu như trước đây, HIV chủ yếu lây nhiễm qua đường tiêm chích ma túy, thì nay, con đường lây nhiễm chủ yếu thông qua đường tình dục. Trong đó, quan hệ đồng giới đang có xu hướng tăng, đây là con đường rất khó kiểm soát.

Cùng với đó, số nhiễm HIV mới phát hiện là người ngoại tỉnh chiếm tỷ lệ cao (hơn 60%); số người phát hiện nhiễm HIV khai hộ khẩu Đà Nẵng nhưng giám sát không tìm thấy tên, địa chỉ nơi khai báo, hoặc chuyển đi địa phương khác sinh sống. Những yếu tố trên ảnh hưởng rất lớn đến tỷ lệ bệnh nhân HIV được điều trị bằng thuôc ARV và ảnh hưởng mục tiêu 90-90-90 (tức 90% người nhiễm HIV biết tình trạng nhiễm của mình, 90% người chẩn đoán nhiễm HIV được điều trị bằng thuốc ARV, 90% người điều trị bằng thuộc ARV có tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế). Đây cũng chính là nguy cơ lây nhiễm HIV ra cộng đồng cũng như không đạt chỉ tiêu 90% người nhiễm HIV được điều trị ARV.

Bên cạnh đó, cơ quan y tế cũng cho biết, rất khó tiếp cận thực hiện dự phòng lây nhiễm HIV trong nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới. Bởi nhóm này có mật độ di biến động cao, thường xuyên thay đổi theo mùa, nhất là mùa du lịch. Đối tượng của nhóm này cũng thuộc nhiều ngành nghề nên rất khó khăn trong triển khai các hoạt động can thiệp giảm tác hại, chăm sóc điều trị. Năm 2024, Khoa Phòng, chống HIV/AIDS và điều trị nghiện chất (Trung tâm Kiểm soát bệnh tật thành phố – CDC) triển khai hoạt động ước tính quần thể nguy cơ cao nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới trên địa bàn Đà Nẵng bằng phương pháp cấp số nhân mạng xã hội, trên cơ sở đếm số người sử dụng ứng dụng mạng xã hội Heesay (ứng dụng trực tuyến cho người đồng tính). Kết quả cho thấy, có hơn 6.500 tài khoản người dùng ứng dụng này đang sinh sống và làm việc trên địa bàn Đà Nẵng.

Để ngăn ngừa lây nhiễm HIV trong cộng đồng, CDC thành phố sẽ tiếp tục triển khai các hoạt động phòng, chống hướng đến mục tiêu khống chế tỷ lệ nhiễm HIV/AIDS trong cộng đồng dân cư dưới 0,15% và hạn chế tối đa tác động của HIV/AIDS đối với sự phát triển kinh tế – xã hội của thành phố. Trong đó, chú trọng nền tảng công nghệ trong phòng, chống, thiết kế nội dung truyền thông trọng tâm, dễ hiểu, dễ sử dụng phù hợp với từng nhóm đối tượng khác nhau. Đặc biệt, công tác truyền thông sẽ được đổi mới tư duy, trong đó có việc huy động người nhiễm HIV và người thuộc nhóm có hành vi nguy cơ cao tham gia vào các hoạt động tuyên truyền.

Ngoài ra, CDC thành phố sẽ mở rộng xét nghiệm HIV tại cộng đồng, triển khai mạnh mô hình tự xét nghiệm HIV bằng hình thức online phù hợp với từng nhóm nguy cơ lây nhiễm cao, nhóm sử dụng ma túy, quan hệ tình dục đồng giới, bạn tình, bạn chích của người nhiễm HIV; xét nghiệm HIV cho phụ nữ mang thai. Cũng như, hỗ trợ mở mới 1 phòng xét nghiệm khẳng định, xét nghiệm tải lượng virus HIV và hoàn thiện quy trình chuyển gửi người nhiễm HIV từ dịch vụ tư vấn xét nghiệm HIV đến dịch vụ chăm sóc, điều trị bằng thuốc kháng virus HIV.

Song song đó, CDC thành phố sẽ kiến nghị Cục Phòng chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) cung cấp ứng dụng công nghệ thông tin để quản lý chương trình điều trị thay thế các chất dạng thuốc phiện bằng Methadone. Đồng thời, tiếp tục hỗ trợ duy trì việc sử dụng hệ thống quản lý điều trị Methadone, tạo điều kiện thuận lợi, đơn giản hóa thủ tục hành chính trong việc quản lý và chuyển tiếp bệnh nhân từ địa phương này đến địa phương khác; kiến nghị Sở Y tế duy trì nguồn kinh phí cho hoạt động phòng, chống HIV/AIDS hằng năm; đặc biệt là kế hoạch bảo đảm tài chính theo từng giai đoạn 5 năm/1 lần.

TRÍ DŨNG