Cựu doanh nhân Friedrich Merz gần như chắc chắn sẽ trở thành thủ tướng tiếp theo của Đức sau chiến thắng trong cuộc bầu cử ngày 23-2. Song, ông sẽ phải đối mặt với bối cảnh chính trị và kinh tế đầy thử thách trong nỗ lực đưa nước này trở lại vị thế trung tâm của châu Âu.

Ông Friedrich Merz gặp gỡ những người ủng hộ tại trụ sở của đảng CDU ở Berlin (Đức) ngày 23-2. Ảnh: Xinhua

Ông Merz (69 tuổi), chưa từng có kinh nghiệm làm việc trong chính phủ nhưng cam kết nếu trở thành người đứng đầu chính phủ sẽ làm tốt hơn người tiền nhiệm Scholz cũng như phối hợp nhiều hơn với các đồng minh chủ chốt, thúc đẩy tầm ảnh hưởng của Đức.

Nhiệm vụ lớn phía trước

Tổng thống Mỹ Trump cùng nhiều lãnh đạo thế giới như Anh, Pháp, Ukraine chúc mừng chiến thắng của ông Merz. Theo AFP, ông Merz có quan điểm ủng hộ các chính sách cứng rắn đối với các vấn đề nội bộ, đặc biệt nhập cư. Tuy nhiên, nhiều khả năng ông sẽ giảm bớt các ý tưởng cấp tiến trong chiến dịch tranh cử, chẳng hạn như kiểm soát vĩnh viễn tại biên giới Đức, như một phần kế hoạch bao gồm từ chối tất cả những người xin tị nạn bởi các biện pháp kiểm soát chặt chẽ như vậy sẽ gây tổn hại đến mối quan hệ với các nước láng giềng.

Với thế mạnh về kinh nghiệm kinh doanh, ông Merz cam kết khôi phục tăng trưởng kinh tế Đức vốn rơi suy thoái vào các năm 2023 và 2024, đánh dấu lần đầu tiên 2 năm liên tiếp tăng trưởng âm kể từ đầu những năm 2000. Thực tế, sự thịnh vượng của nước này được thúc đẩy bởi năng lượng giá rẻ của Nga và thương mại với Trung Quốc. Tuy nhiên, mọi thứ giờ đây đã đổi chiều.

Thách thức rất nhiều, từ sự quản lý quá mức và cơ sở hạ tầng yếu kém đến chi phí năng lượng cao, tình trạng thiếu hụt lao động tay nghề cao và dân số già hóa. Đức đang có nhu cầu cấp thiết về đầu tư vào mọi thứ, từ quốc phòng đến cơ sở hạ tầng của đất nước. Nhưng để làm được như vậy, ông Merz có thể phải nới lỏng quy tắc được bảo vệ theo hiến pháp, được gọi là “phanh nợ” được sử dụng trong nhiều năm để khẳng định vị thế hình mẫu của kỷ luật tài chính.

Theo quy tắc “phanh nợ”, được cựu Thủ tướng Angela Merkel đưa ra vào năm 2009 để chứng minh rằng Đức cam kết cân bằng sổ sách sau cuộc khủng hoảng ngân hàng, chính phủ liên bang phải giới hạn mức vay hằng năm ở mức 0,35% GDP, theo The Guardian. Ông có thể nới lỏng quy định đó và đổi lại sẽ giải phóng các khoản tiền rất cần thiết để đầu tư vào mọi thứ, từ nhà ở đến cơ sở hạ tầng đường sắt, vốn được hơn một nửa cử tri ủng hộ.

Kêu gọi châu Âu giảm phụ thuộc Mỹ

Sự táo bạo là đặc điểm của ông Merz và phản ánh niềm tin Đức sẽ tham gia mạnh mẽ hơn vào các vấn đề của châu Âu và toàn cầu, đối lập với sự do dự và thận trọng quá mức của chính quyền tiền nhiệm. Ông Merz, người từng theo chủ nghĩa xuyên Đại Tây Dương, nay bất ngờ kêu gọi châu Âu từng bước giảm phụ thuộc vào Mỹ. ARD và ZDF ngày 23-2 dẫn lời ông nhấn mạnh: “Ưu tiên hàng đầu của tôi là tăng cường sức mạnh quân sự của châu Âu càng nhanh càng tốt để từng bước đạt sự độc lập thực sự với Mỹ về quốc phòng”.

Lời kêu gọi được đưa ra trong bối cảnh quan hệ giữa Mỹ và châu Âu ngày càng căng thẳng, đặc biệt liên quan xung đột tại Ukraine và vấn đề tài trợ Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). Ông Merz cũng cam kết tạo vai trò nổi bật hơn của Đức trong EU và NATO, theo đuổi mối quan hệ tốt hơn với Pháp và Ba Lan, và có lập trường cứng rắn hơn với Trung Quốc, theo The New York Times. Về vấn đề Ukraine, Đức là nước cung cấp vật tư quân sự lớn thứ hai cho Kiev và ông Merz cũng có khả năng phải đối mặt với các lời kêu gọi gửi quân đội Đức đến Ukraine như một phần của lực lượng răn đe hoặc gìn giữ hòa bình – ý tưởng mà ông Scholz mô tả là “quá vội vã”.

Đức từ lâu là “nhân tố không thể thiếu” của EU, cường quốc lớn nhất, giàu có nhất và có tầm ảnh hưởng nhất. Nhưng trong những năm gần đây, Berlin được coi là “mất tích” trong EU do bị cản trở bởi sự chia rẽ nội bộ trong chính phủ liên minh gây ra sự thay đổi và trì hoãn các quyết định, dẫn đến vị thế suy giảm đảng kể so với thời kỳ dưới sự dẫn dắt của cựu Thủ thướng Angela Merkel. Do đó, dưới sự dẫn dắt của thủ tướng tương lai, cử tri kỳ vọng về một nước Đức “mới” mạnh mẽ hơn.

THƯ LÊ