Sau lễ tuyên thệ nhậm chức, Tổng thống Mỹ Donald Trump ký hàng loạt sắc lệnh, đảo ngược chính sách của người tiền nhiệm, trong đó thông báo rút Mỹ khỏi các thỏa thuận quan trọng.

Ông Donald Trump phát biểu nhậm chức Tổng thống Mỹ ngày 20 -1. Ảnh: AFP

Theo Fox News, ngay sau khi nhậm chức, ông Trump ký ban hành “làn sóng chỉ thị khổng lồ, kỷ lục và không ai sánh bằng” với hơn 200 quyết định hành pháp, trong đó có khoảng 50 sắc lệnh; đồng thời thu hồi 78 chính sách từ thời ông Joe Biden. Các sắc lệnh được thế giới chú ý nhiều nhất là rút Mỹ khỏi Thỏa thuận khí hậu Paris và Tổ chức Y tế thế giới (WHO)… Rõ ràng, Washington đang đánh giá lại chiến lược viện trợ nước ngoài và bảo đảm phù hợp với các ưu tiên quốc gia, cho thấy cam kết ưu tiên lợi ích “nước Mỹ trên hết” của ông Trump.

Tuy nhiên, các chuyên gia đánh giá động thái rời khỏi WHO sẽ làm suy yếu vị thế của Mỹ với tư cách là quốc gia đi đầu về y tế toàn cầu (góp khoảng 18% tổng kinh phí WHO); đồng thời khiến việc đối phó những đại dịch mới trong tương lai trở nên khó khăn hơn bởi lâu nay tổ chức này phụ thuộc rất nhiều vào đội ngũ nhân viên và chuyên môn Mỹ, đặc biệt trong việc theo dõi cúm toàn cầu. Reuters dẫn lời ông Lawrence O. Gostin, chuyên gia luật y tế công cộng từ Đại học Georgetown, nhận định  đây là “vết thương nghiêm trọng” đối với hệ thống y tế công cộng, nhưng “là vết thương sâu hơn nữa đối với lợi ích và an ninh quốc gia Mỹ”.

Tương tự, dư luận cũng bày tỏ lo ngại trước việc ông Trump một lần nữa rút Mỹ khỏi thỏa thuận khí hậu Paris với sự tham gia của gần 140 quốc gia, nhằm “giải phóng” các công ty khai thác dầu khí của Mỹ khỏi các quy định để các công ty này có thể tối đa hóa sản lượng.

Reuters dẫn lời Abby Maxman, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc điều hành của Oxfam America cho rằng: “Mỹ nên dẫn đầu cuộc chiến vì một hành tinh đáng sống – không chỉ vì trách nhiệm là quốc gia gây ô nhiễm lớn nhất trong lịch sử, mà còn vì việc phớt lờ này sẽ gây hại cho chính người dân sống tại Mỹ, những người gần đây đã phải chịu thiệt hại nghiêm trọng từ các thảm họa do khí hậu gây ra như cháy rừng ở Los Angeles và sẽ phải đối mặt với nhiều thiệt hại hơn nữa trong những năm tới”.

Giới chuyên gia cũng lo ngại việc ông Trump tuyên bố thỏa thuận thuế doanh nghiệp tối thiểu toàn cầu “không có giá trị hay hiệu lực” tại Mỹ là quyết định mang tính đảo ngược lịch sử, làm lung lay nền tảng hợp tác quốc tế về thuế doanh nghiệp. Động thái này không chỉ đánh dấu bước lùi trong nỗ lực hợp tác quốc tế về thuế doanh nghiệp mà còn làm gia tăng căng thẳng với các đồng minh quan trọng của Mỹ.

Việc thiếu một hệ thống thuế đồng bộ có thể tạo ra những thách thức lớn cho các công ty Mỹ khi phải đối mặt với các chính sách thuế không đồng nhất toàn cầu. Cùng với sự rút lui đáng tiếc này, việc Mỹ áp thuế 25% đối với tất cả các sản phẩm xuất khẩu vào thị trường Mỹ từ Canada và Mexico từ ngày 1-2 đánh dấu sự sự thay đổi bất thường trong chính sách thương mại đối với khu vực Bắc Mỹ có thể làm tăng giá cả của người tiêu dùng Mỹ.

Về chính sách trong nước đáng chú ý, ông Trump ký sắc lệnh về quyền của người chuyển giới với quan điểm nước Mỹ sẽ chỉ công nhận hai giới tính duy nhất là nam và nữ; không cấp quyền công dân cho những trẻ em sinh ra trên lãnh thổ Mỹ nhưng cha mẹ không có tư cách công dân Mỹ; ân xá cho khoảng 1.500 người liên quan vụ tấn công tòa nhà Quốc hội Mỹ ngày 6-1-2021; hoãn lệnh cấm trong 75 ngày đối với Tiktok…

Tuy nhiên, một số sắc lệnh chắc chắn sẽ gây tranh cãi và đối mặt những thách thức pháp lý từ các cơ quan lập pháp. Quốc hội và tòa án có thể chặn sắc lệnh hành pháp. Quốc hội cũng có thể từ chối cấp ngân sách cho các cơ quan và cản trở thực thi một sắc lệnh. Cũng sẽ có các thách thức pháp lý dựa trên lập luận rằng tổng thống vượt quá thẩm quyền.

Về đối ngoại, theo Reuters, ngày 20-1, ông Trump cho biết sẽ gặp người đồng cấp Nga Vladimir Putin; đồng thời tuyên bố sẽ cố gắng chấm dứt xung đột ở Ukraine trong thời gian sớm nhất có thể. Theo TASS, ngày 20-1, ông Putin nêu rõ: “Chúng tôi ghi nhận những tuyên bố của Tổng thống Mỹ mới đắc cử và các thành viên trong nhóm của ông về mong muốn khôi phục mối liên hệ trực tiếp với Nga, vốn đã bị chính quyền tiền nhiệm của Mỹ đình chỉ”. Moscow hoan nghênh thái độ và phát ngôn của ông Trump về việc cần làm mọi thứ để ngăn chặn chiến tranh thế giới thứ ba.

THƯ LÊ