Một dự án đầy tham vọng kéo dài 7.700km nhằm ngăn chặn sự lan rộng của sa mạc Sahara tại châu Phi đang được tái khởi động nhờ vào công nghệ hiện đại từ Trung Quốc, mở ra triển vọng cải thiện môi trường cho tương lai.

Dự án “Vành đai xanh vĩ đại” tại khu vực đông nam Niger được tài trợ từ Trung Quốc. Ảnh: Weibo

Tại Mauritania, một quốc gia ở Bắc Phi, tình huống cồn cát chôn lấp các tuyến đường giao thông và làm giảm 15% GDP hàng năm đang được các nhà khoa học Trung Quốc ứng phó với dự án lưới cỏ dạng bàn cờ, một kỹ thuật đã cho thấy hiệu quả trong việc kiểm soát sa mạc Taklamakan. Các lưới cỏ này được kết hợp với những loại cây bụi chịu hạn như saxaul và keo nhằm ổn định cát di động quanh thủ đô Nouakchott của Mauritania, theo thông tin từ SCMP.

Hai mươi năm trước, các quốc gia châu Phi đã khởi xướng một kế hoạch lớn: xây dựng “Vành đai xanh vĩ đại” nhằm chặn sự mở rộng của sa mạc Sahara về phía nam. Tuy nhiên, sau thời gian dài phát triển, dự án đã gặp nhiều khó khăn, bao gồm việc thiếu nguồn tài chính, tình hình chính trị bất ổn và các giải pháp chưa đủ hiệu quả. Đến năm 2020, chỉ khoảng 4% trong số những mục tiêu ban đầu được thực hiện. Hiện tại, tình hình này đang dần thay đổi nhờ vào sự hỗ trợ từ phía Trung Quốc.

Ông Lei Jiaqiang, một chuyên gia hàng đầu về vấn đề sa mạc hóa thuộc Viện Sinh thái và Địa lý Tân Cương tại Trung Quốc, đã tham dự hội thảo tại Bắc Kinh và công bố vai trò của Trung Quốc trong cuộc chiến chống sa mạc hóa tại châu Phi. Ông cho biết những công nghệ kiểm soát sa mạc đã được phát triển qua nhiều thập kỷ tại Trung Quốc đang được áp dụng theo cách chọn lọc dọc theo “Vành đai xanh” tại châu Phi. Những kết quả ban đầu rất tích cực: Ethiopia đã phục hồi được 36 triệu mẫu Anh đất bị thoái hóa; Senegal đã trồng được 11,4 triệu cây; Nigeria đã tạo ra 20.000 công việc trong khuôn khổ dự án.

Lợi thế của các dự án “Vành đai xanh” không chỉ dựa vào công nghệ từ Trung Quốc mà còn khai thác tri thức bản địa của châu Phi. Tại Ethiopia, các đội làm việc Trung Quốc đã dọn dẹp những bụi gai xâm lấn và phục hồi đồng cỏ, đồng thời gia tăng năng suất thức ăn gia súc bằng cách áp dụng phương pháp chăn thả luân phiên dựa trên kiến thức địa phương. Tại Burkina Faso, Mali và Niger, khoảng 120 cộng đồng đã hợp tác để trồng “Vành đai xanh” trên hơn 6.200 mẫu Anh đất, với sự sử dụng hơn hai triệu hạt giống từ 50 loài cây bản địa được chọn lọc dựa trên tri thức truyền thống.

Khu vực Sahel, chạy dài từ Senegal đến Djibouti, vốn đã chịu đựng những thảm họa do biến đổi khí hậu trong nhiều thập kỷ qua. Những trận hạn hán, phá rừng, và chăn nuôi không bền vững đã biến những vùng đất màu mỡ thành hoang mạc, khiến hàng triệu người phải di dời và không thể thoát khỏi vòng xoáy nghèo đói và xung đột.

Kể từ khi khởi động vào năm 2007, sáng kiến “Vành đai xanh vĩ đại” của Liên minh châu Phi hướng tới việc phục hồi 100 triệu hecta đất đã bị thoái hóa.

Đến năm 2030, dự kiến sẽ thu hồi 250 triệu tấn carbon và tạo ra 10 triệu cơ hội việc làm mới. Tuy nhiên, theo ông Lei trong một video được Viện Hàn lâm công bố vào ngày 3 tháng 3 vừa qua, những thách thức mà chúng ta phải đối mặt là rất lớn. Lượng mưa không đều, đất đai thiếu dinh dưỡng và tốc độ gia tăng dân số nhanh hơn khả năng tự nhiên có thể duy trì là những vấn đề đáng lo ngại. Ông nhấn mạnh rằng kinh nghiệm của Trung Quốc cho thấy rằng cuộc chiến bảo vệ môi trường này hoàn toàn có thể thành công.

Ông Lei cũng cho biết Trung Quốc đã khởi động một dự án tái trồng rừng quy mô lớn nhất thế giới tại quê nhà. Đất nước này đã phát triển nhiều giải pháp cho môi trường khắc nghiệt, bao gồm tưới nước nhỏ giọt với nước lợ và tạo ra những dải xanh dọc theo các tuyến đường cao tốc trong khu vực sa mạc. Ông nói thêm rằng công nghệ kiểm soát sa mạc của Trung Quốc đang được nhiều quốc gia châu Phi mong mỏi, không khác gì sự quan tâm đối với các dự án đường sắt cao tốc hay chương trình khám phá không gian.

Mặc dù vậy, vẫn còn nhiều thách thức đang chờ phía trước. Biến đổi khí hậu đang dẫn đến tình trạng hạn hán ngày càng nghiêm trọng. Để có thể mở rộng quy mô dự án, cần có sự tin tưởng và hỗ trợ mạnh mẽ hơn từ các chính quyền địa phương.

Trong cuộc chiến chống lại hiện tượng sa mạc hóa ở châu Phi, mô hình hợp tác sinh thái giữa Trung Quốc và châu Phi có thể đại diện cho một cách tiếp cận mới trong việc các quốc gia ứng phó với cuộc khủng hoảng khí hậu. Như ông El Wely, một nhà lãnh đạo cộng đồng tại Chinguetti, đã chia sẻ với Euronews, những người dân nơi đây tin rằng sa mạc hóa là định mệnh của họ, nhưng vẫn có những tín hiệu lạc quan từ những người tin tưởng rằng có thể chiến đấu và đẩy lùi hiện tượng này.

TRẦN ĐẮC LUÂN

Nguồn: Báo Đà Nẵng