Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động mạnh, vàng đang tái định vị không chỉ là tài sản trú ẩn an toàn, mà còn là công cụ địa kinh tế chiến lược. Từ vàng vật chất đến vàng kỹ thuật số, kim loại quý này đóng vai trò trung tâm trong cấu trúc tài chính mới, nơi niềm tin vào tiền pháp định và mô hình tài chính truyền thống bị lung lay.

Vedomosti dẫn nhận định của giới chuyên gia cho rằng, vàng đang trở thành công cụ địa kinh tế trọng yếu trong thời kỳ lệnh trừng phạt đơn phương và thay đổi cấu trúc tài chính quốc tế gia tăng. Nga không chỉ là một trong những nhà sản xuất vàng lớn nhất thế giới, mà còn có khả năng định hình công cụ tài chính toàn cầu mới, tạo vị thế tài chính có hệ thống trong trật tự kinh tế mới. Năm 2024, sản lượng vàng toàn cầu đạt 3.670 tấn, cộng thêm 1.370 tấn từ hoạt động tái chế. Trong quý 1-2025, nhu cầu vàng tăng kỷ lục, đạt 1.206 tấn, mức cao nhất kể từ năm 2016, theo số liệu từ Hội đồng Vàng thế giới (WGC). Trong bối cảnh toàn cầu bất ổn, vàng vật chất và vàng kỹ thuật số đang nổi lên là công cụ bảo toàn giá trị dự trữ hiệu quả và đáng tin cậy nhất. Trái lại, các tài sản khác, gồm tiền điện tử và thậm chí đồng USD, bộc lộ tính dễ biến động và rủi ro pháp lý, theo ông Fares Kilzie, nhà sáng lập kiêm Chủ tịch Tập đoàn CREON.

Sự gia tăng mạnh mẽ nhu cầu vàng phản ánh sự dịch chuyển rõ nét trong tư duy bảo toàn tài sản toàn cầu. Trong môi trường tài chính ngày càng thiếu chắc chắn, vàng, cả dưới dạng vật chất lẫn kỹ thuật số, đóng vai trò là “neo an toàn” khi các công cụ truyền thống như tiền pháp định hay tiền điện tử đối mặt với khủng hoảng niềm tin. Đáng chú ý, việc đồng USD, biểu tượng của an toàn tài chính suốt nhiều thập kỷ, bị đặt dấu hỏi ngay tại chính nước Mỹ cho thấy vàng không chỉ đang trở lại, mà còn có thể trở thành trung tâm mới của cấu trúc tài chính hậu khủng hoảng.

Giới phân tích chỉ ra 6 yếu tố thúc đẩy nhu cầu vàng gia tăng. Một là, giá vàng vượt cung tiền. Từ cuối 2023, giá vàng tăng nhanh hơn tốc độ in tiền ở các nước phát triển, phản ánh khủng hoảng niềm tin vào tiền pháp định và rủi ro địa chính trị gia tăng. Hai là, tỷ lệ vàng/dầu cao kỷ lục. Vàng trở nên đắt hơn dầu, một chỉ báo lo ngại lạm phát và mang lại lợi nhuận vượt trội cho ngành khai thác. Ba là, phân mảnh hàng hóa và nợ kỷ lục. Theo Vedomosti, chuỗi cung ứng toàn cầu hỗn loạn, nợ vượt 324.000 tỷ USD khiến vàng trở thành tài sản phi chính trị và ít rủi ro nhất. Bốn là, các ngân hàng trung ương mua vàng. Mỹ và các nước tích cực gom vàng vật chất, chuẩn bị cho hệ thống tài chính toàn cầu mới ít phụ thuộc vào USD. Năm là, giá trị nhu cầu kỷ lục. Năm 2024, nhu cầu vàng vượt 500 tỷ USD, cho thấy xu hướng đầu tư dài hạn, không phải chỉ là phản ứng ngắn hạn. Sáu là, hạ mức tín nhiệm của Mỹ. Moody’s hạ xếp hạng tín dụng của Mỹ, làm dấy lên nghi ngờ về độ an toàn của USD và FED, càng thúc đẩy dòng vốn chảy về vàng. Hiện nay kinh tế Mỹ đang đối mặt với rủi ro hệ thống: bong bóng nợ, lạm phát ẩn, thương mại mất cân đối và khu vực kinh tế thực chỉ chiếm chưa đến 1/3 GDP. Nợ công vượt 120% GDP, trong khi cổ phiếu Mỹ giảm mạnh so với vàng. Điều này phản ánh sự thay đổi trong trật tự tài chính toàn cầu. Trong khi đó, Nga là nhà sản xuất vàng lớn thứ hai thế giới với sản lượng 330 tấn năm 2024, đang tận dụng nội lực và công nghệ mới để thúc đẩy sản xuất vàng vật lý và kỹ thuật số.

Giới phân tích dự báo thời gian tới, Nga, Liên minh Kinh tế Á-Âu (EAEU) và Nhóm các nền kinh tế mới nổi hàng đầu thế giới (BRICS) sẽ đóng vai trò trung tâm trong tái định hình trật tự tài chính toàn cầu thông qua tích lũy vàng, cả vật chất lẫn dưới dạng tài sản tài chính kỹ thuật số (DFA). Rõ ràng, khi các nền kinh tế phương Tây mất dần niềm tin vào tiền pháp định và mô hình tài chính truyền thống, nhiều quốc gia nắm bắt thời cơ để chuyển hóa vàng thành công cụ địa kinh tế toàn diện. Kết hợp giữa công nghệ số và tài nguyên vật lý, chiến lược này không chỉ giúp bảo vệ nền kinh tế trong nước, mà còn nâng tầm ảnh hưởng quốc tế trong thế giới đang tìm kiếm lại trật tự cân bằng hơn.

HÙNG LÂM