Từ một thú vui giải trí trong nước, văn học trực tuyến Trung Quốc đang bùng nổ toàn cầu, trở thành công cụ xuất khẩu văn hóa quan trọng. Khi các nền tảng đẩy mạnh dịch thuật bằng trí tuệ nhân tạo (AI), văn học cũng như văn hóa Trung Quốc đang có cơ hội để mở rộng diện tiếp cận bạn đọc ở quy mô lớn chưa từng có.

Văn học mạng của Trung Quốc đã bùng nổ trong thập kỷ qua với số lượng tác giả và độc giả tăng vọt. Ảnh: EPA-EFE

Bùng nổ lượng độc giả và tác giả quốc tế

Sự lan tỏa mạnh mẽ của văn học trực tuyến Trung Quốc ra thế giới không chỉ đến từ nỗ lực xuất khẩu văn hóa của chính quyền, mà còn được thúc đẩy bởi chính cộng đồng người viết và người đọc quốc tế. Tính đến cuối năm 2024, số lượng người đọc văn học mạng Trung Quốc ở nước ngoài đã đạt 352 triệu người tại hơn 200 quốc gia và vùng lãnh thổ, Reuters dẫn số liệu của Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc. Số lượng tác giả nước ngoài cũng tăng mạnh. Theo China Daily, đến cuối năm 2023, có khoảng 410.000 tác giả quốc tế sáng tác khoảng 620.000 tác phẩm gốc bằng tiếng Anh và các ngôn ngữ khác trên các nền tảng văn học mạng Trung Quốc, thu hút khoảng 230 triệu người đọc trên toàn cầu.

Một trong những thị trường tăng trưởng nhanh nhất là Nhật Bản, nơi lượng độc giả tăng 180% trong năm 2024. Các quốc gia như Anh, Tây Ban Nha, Brazil, Pháp và Đức cũng cho thấy sự gia tăng đáng kể. Mỹ là nước có số lượng người đọc lớn nhất tính theo quốc gia đơn lẻ, theo China Daily.

Điều thú vị là nhiều độc giả đã chuyển hóa từ người tiêu thụ thành người sáng tạo. Điển hình như ông Barisbi Alborov, tác giả người Nga có bút danh “Guiltythree”, sáng tác truyện Shadow Slave, thu hút hơn 50 triệu lượt đọc.  Ông Alborov kể với Global Times rằng ông từng rất mê mẩn các tiểu thuyết Trung Quốc như Supreme Magus (Pháp sư tối thượng) và Release That Witch (Giải phóng phù thuỷ) trước khi bắt đầu sáng tác.

Trong khi đó, tại thư viện nhỏ ở Scotland, Patrick, sinh viên đại học 19 tuổi, lần đầu biết tới tiểu thuyết mạng Trung Quốc qua bài viết trên trang mạng Reddit. Năm năm sau đó, cậu trở thành một trong hàng trăm triệu độc giả toàn cầu mê mẩn thế giới võ học và triết lý Đông phương.

Sức mạnh lan tỏa của văn hóa

Không chỉ dừng lại ở vai trò giải trí, văn học trực tuyến đang được chính phủ Trung Quốc định hình như công cụ chiến lược trong chính sách ngoại giao văn hóa. Reuters dẫn báo cáo của Viện Văn học Trung Quốc nhấn mạnh, văn học mạng đang trở thành “kênh mới để kể những câu chuyện Trung Quốc hay và làm sâu sắc thêm sự trao đổi và học hỏi giữa các nền văn minh”.

Chính quyền Trung Quốc đang đặt nhiều kỳ vọng vào năng lực lan tỏa văn hóa của truyện mạng, đặc biệt thông qua các phương thức chuyển ngữ bằng trí tuệ nhân tạo. Trao đổi với China Daily, ông Tong Ye, Giám đốc điều hành công ty Funstory.ai, đơn vị chuyên cung cấp dịch vụ dịch thuật văn học bằng AI, cho biết công nghệ này có thể tăng hiệu suất dịch lên tới 3.600 lần và cắt giảm chi phí tới 99%.

Công ty China Literature Group, trực thuộc Tập đoàn công nghệ Tencent) thông qua nền tảng Webnovel cũng đang đẩy mạnh mô hình kết hợp AI và con người. Từ chỗ chỉ có thể dịch hơn 10 chương mỗi ngày, hiện tăng tốc lên hàng trăm chương/ngày, đồng thời giảm 90% chi phí dịch thuật.

Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng cũng đặt ra những thách thức đáng kể. Theo quan chức Trung Quốc, chất lượng dịch vẫn không đồng đều, nhất là với các ngôn ngữ thiểu số do thiếu dữ liệu huấn luyện cho AI. Ngoài ra, vấn đề bản quyền đang trở thành mối lo lớn. Tình trạng xâm phạm bản quyền phổ biến ở các thị trường nước ngoài, khi nhiều nhà xuất bản tư nhân không nằm dưới sự kiểm soát của chính phủ sở tại. Để đối phó, giới chức Trung Quốc đề xuất xây dựng cơ chế bảo vệ bản quyền xuyên biên giới, thúc đẩy các hiệp định song phương và tạo nền tảng chia sẻ thông tin giữa các hiệp hội ngành nhằm cảnh báo và hỗ trợ xử lý vi phạm.

TRẦN ĐẮC LUÂN