Bức tranh kinh tế thế giới đang dần hiện rõ những gam màu xám khi Ngân hàng Thế giới (WB) hạ mạnh dự báo tăng trưởng năm 2025 xuống còn 2,3%, giảm 0,4 điểm phần trăm so với dự báo hồi tháng 1-2025. Đây là mức tăng trưởng yếu nhất ngoài các thời kỳ suy thoái kể từ năm 2008. Nếu xu hướng này kéo dài, thập niên 2020 sẽ trở thành giai đoạn tăng trưởng thấp nhất kể từ thập niên 1960.

Người tiêu dùng mua sắm tại một cửa hàng tạp hóa ở thành phố Omsk (Nga). Ảnh: REUTERS/Alexey Malgavko

Tác động từ căng thẳng thương mại

Trong báo cáo Triển vọng kinh tế toàn cầu ngày 10-6, WB xác định hai nguyên nhân chính khiến triển vọng kinh tế toàn cầu ảm đạm là thuế quan tăng cao và bất ổn chính sách kéo dài. Từ đầu năm 2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump áp thuế 10% lên hầu hết hàng nhập khẩu, tăng thuế thép và nhôm lên 50%. Các biện pháp này đẩy mức thuế trung bình thực tế của Mỹ lên cao nhất trong gần một thế kỷ, kéo theo làn sóng đáp trả từ các đối tác.

Song song đó, việc các chính sách thương mại thay đổi liên tục, thiếu nhất quán làm “tê liệt” niềm tin của nhà đầu tư. Thị trường tài chính biến động mạnh, triển vọng tiêu dùng và đầu tư toàn cầu suy yếu nghiêm trọng. WB nhấn mạnh: “Sự bất ổn chính sách và căng thẳng thương mại đã tạo ra lực cản đáng kể đối với hầu hết các nền kinh tế”.

Tác động lan tỏa khắp thế giới với gần 70% nền kinh tế bị hạ dự báo. Mỹ, châu Âu, Nhật Bản đều chịu ảnh hưởng nặng nề. Dự báo tăng trưởng của Mỹ năm 2025 chỉ còn 1,4%, giảm 0,9 điểm phần trăm; khu vực đồng euro và Nhật Bản đều chỉ còn 0,7%, theo Reuters.

Các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển cũng không thoát khỏi đà suy giảm với dự báo tăng trưởng 3,8%, thấp hơn nhiều so với mức trung bình thập niên trước. Đáng lo ngại, ở các nước nghèo, tốc độ tăng trưởng thu nhập bình quân đầu người sẽ thấp hơn 1,1 điểm phần trăm so với giai đoạn 2000-2019. Nếu xu hướng này kéo dài, có thể mất tới 20 năm để phục hồi mức trước Covid-19. Thương mại toàn cầu đình trệ với tăng trưởng dự báo chỉ 1,8% năm 2025, bằng 1/3 mức trung bình của thập niên 2000. Lạm phát toàn cầu tiếp tục ở mức cao 2,9%, chủ yếu do chi phí nhập khẩu tăng vì thuế quan và thị trường lao động thắt chặt.

Thỏa thuận Mỹ-Trung Quốc mang lại hy vọng

Ngay trong tuần WB công bố báo cáo, một tia hy vọng le lói xuất hiện khi Mỹ và Trung Quốc đạt “khung thỏa thuận” tại London (Anh) nhằm giảm căng thẳng thương mại. Hai bên cam kết thực hiện các điều khoản đã thống nhất ở Geneva vào ngày 11-5, theo The New York Times.

Nội dung chính của thỏa thuận bao gồm giảm thuế một số mặt hàng, đặc biệt dỡ bỏ hạn chế xuất khẩu đất hiếm và nam châm – nguyên liệu then chốt cho ngành xe điện, quốc phòng, bán dẫn. WB phân tích, nếu các nền kinh tế hàng đầu thế giới này duy trì thỏa thuận và giảm một nửa mức thuế hiện tại, tăng trưởng toàn cầu có thể cải thiện thêm 0,2 điểm phần trăm trong 2025-2026.

Tuy nhiên, các chuyên gia quốc tế vẫn thận trọng về tính bền vững của thỏa thuận. Bà Carol Kong, chuyên gia chiến lược tiền tệ tại ngân hàng Commonwealth Bank of Australia, nhận xét với Reuters rằng bất kỳ tín hiệu nào cho thấy tiến triển trong thỏa thuận thương mại đều có tác động tích cực tới thị trường. Miễn là hai bên còn đối thoại, thị trường sẽ cảm thấy yên tâm. Tuy nhiên, bà Kong cảnh báo: “Việc đạt được thỏa thuận thương mại toàn diện sẽ rất khó khăn và tốn nhiều thời gian. Loại thỏa thuận này thường mất nhiều năm, vì thế tôi hoài nghi khuôn khổ tại London sẽ mang tính toàn diện. Căng thẳng có thể hạ nhiệt tạm thời, nhưng chắc chắn sẽ leo thang trở lại trong vài tháng tới”.

WB cũng cảnh báo rủi ro tiêu cực vẫn hiện hữu. Nếu căng thẳng thương mại leo thang trở lại, ví dụ Mỹ tăng thêm 10 điểm phần trăm thuế nhập khẩu và các nước trả đũa tương ứng, tăng trưởng toàn cầu có thể mất thêm 0,5 điểm phần trăm. Kịch bản này sẽ khiến thị trường tài chính biến động mạnh, niềm tin sụp đổ và nguy cơ suy thoái tăng cao. Ngược lại, nếu Mỹ-Trung Quốc thực sự “hạ nhiệt” căng thẳng và giảm thuế, tăng trưởng toàn cầu có thể cải thiện, nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với mức trung bình dài hạn.

Bức tranh kinh tế toàn cầu năm 2025 theo WB là “ảm đạm nhưng chưa rơi vào suy thoái”. Triển vọng chỉ có thể cải thiện nếu các nền kinh tế lớn thực sự hợp tác, giảm căng thẳng thương mại và duy trì môi trường chính sách ổn định. Tuy nhiên, rủi ro vẫn nghiêng về phía tiêu cực nếu bất ổn tiếp tục kéo dài hoặc các thỏa thuận thương mại không được thực thi triệt để.

TRẦN ĐẮC LUÂN